Wczesne średniowiecze i średniowiecze, okres nowożytny BN HA-WŚIŚON-AR-1S.5
Wykład (W) Semestr zimowy 2024/2025

Archeologia czasów najnowszych (= Ochrona zabytków nr 2/2017).

Błaszczyk D., Buko A. (red). Początki obrządku szkieletowego na ziemiach polskich w okresie średniowiecza, Warszawa 2023

Bogdanowski J. Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte. Warszawa- Kraków 1996.

Buko A. , Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa 2011

Buko A., Ceramika wczesnopolska, Wrocław 1990

Buko A. (red.), Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003-2005, Warszawa 2009.

Buko A. (red.) Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, Warszawa, 2019.

Dąbrowska M.: Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław 1987.

Dulinicz M., Miejsca, które rodzą władzę (najstarsze grody słowiańskie na wschód od Wisły), [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania Bytomskie IV, red. S. Moździoch, Wrocław, 2000, s. 85-99.

Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa, 2001.

Florek M., Sandomierski ośrodek grodowo-miejski w średniowieczu, Warszawa 2005.

Florek M., Wołoszyn M. (red.), The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (-2010). An interdisciplinary perspective = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Studium interdyscyplinarne, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, 2016.

Gruszczyńska A., Targońska A., (red.), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21-23 IX 1993, Rzeszów 1994.

Hensel W., Pazdur J.(red.), Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 2- 6, Wrocław 1978-1979.

Hoczyk-Siwkowa S., Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze, Lublin 1999.

Hoczyk-Siwkowa S., Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin 2006.

Kajzer L. Zamki i społeczeństwo, Łódź 1993.

Kajzer L., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.

Kalaga J., Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2006.

Kalaga J., Sutiejsk gród pogranicza polsko-ruskiego z X-XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, Warszawa-Pękowice, 2013.

Kamińska J., Grodziska stożkowate śladem posiadłości rycerskich XIII-XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, nr 13, 1966, s. 43-78.

Kara M., Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań 2009.

Kobyliński Z. (red.), Metodyka badań archeologiczno-architektonicznych, Warszawa 1999.

Kruppé J.: Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce, Wrocław 1981.

Kurnatowska Z., Proces formowania się „państwa gnieźnieńskiego”, [w:] Civitas Schinesghe cum pertinentiis, red. W. Chudziak, Toruń, 2003, s. 33-50.

Leciejewicz L., Średniowieczne miasta polskie i archeologiczne metody ich badania, [w:] Opera selecta. Z dziejów kultury średniowiecznej Polski i Europy, red. M. Rębkowski, S. Moździoch, Wrocław, 2006, s. 135-146.

Nadolski A. (red.), Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej, 1350-1450, Łódź 1990.

Nowakowski A. (red.), Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej, 1450-1500, Toruń 1998

Parczewski M., Podstawy lokalizacji pierwotnych siedzib Słowian, [w:] Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001, red. P. Kaczanowski, M. Parczewski, Kraków, 2005, s. 65-78.

Piekalski J., Od Kolonii do Krakowa. Przemiany topografii wczesnych miast. Wrocław 1999.

Poleski J., Małopolska VI-X w. Studium archeologiczne, Kraków 2013

Poleski J. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków 2004.

Rozwałka A. (red.) Archeologia w mieście, miasto w archeologii. Analecta Archaeologica Ressoviensia, t. 7, 2012, s. 371-433

Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M., Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa 2006.

Szymański W., Szeligi pod Płockiem na początku wczesnego średniowiecza, Wrocław 1967.

Wołoszyn M., Między Gnieznem, Krakowem a Kijowem. Archeologia o wczesnośredniowiecznych relacjach polsko-ruskich i formowaniu polsko-ruskiego pogranicza, [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych, Rzeszów, 2007, s. 177-206.

Wołoszyn M., Grody Czerwieńskie i problem wschodniej granicy monarchii pierwszych Piastów. Stan i perspektywy badań, [w:] Studia nad dawną Polską, Gniezno, 2013, s. 85-116.

Wołoszyn M. (red.), The early medieval settlement complex at Gródek upon the Bug River in the light of results from past research (1952-1955). Material evidence / Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Gródku nad Bugiem w świetle wyników badań dawnych (1952-1955). Podstawy źródłowe, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, 2018.

Wyrobisz A., Produkcja i obróbka szkła (od XVI w.), W: Z dziejów techniki w dawnej Polsce, Warszawa 1992, s. 311-419.

Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy a zróżnicowanie etniczne na pograniczu polsko-ruskim, [w:] Początki sąsiedztwa. .

Wiedza:

- Student w zaawansowanym stopniu zna fakty, procesy i prawidłowości rozwoju kultury ludzkiej w średniowieczu i czasach nowożytnych na ziemiach polskich na Europy oraz dotyczące ich metody i teorie wyjaśniające złożone zależności między nimi: K_W03;

- student zna w zaawansowanym stopniu metody analizy różnych wytworów kultury i ich interpretacji, prowadzonych na gruncie zróżnicowanych tradycji, teorii lub szkół badawczych właściwych archeologii: K_W04;

Umiejętności

- student umie samodzielnie dobierać źródła informacji i je oceniać, pozyskiwać i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę w rozwiązywaniu problemów z zakresu dziejów średniowiecza i okresu nowożytnego oraz antropologii historycznej i fizycznej, a także określać ich znaczenie, oddziaływanie społeczne i miejsce w procesie historyczno-kulturowym: K_U01;

- student potrafi samodzielnie formułować problemy badawcze, analizować je i wyciągać wnioski oraz podejmować decyzje i ponosić odpowiedzialność za skutki swoich działań: K_U02;

- student potrafi samodzielnie interpretować i oceniać różne typy źródeł, dostrzegać szerokie zależności między nimi: K_U04;

Kompetencje społeczne

- student jest gotowy do uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, zasięgania opinii ekspertów oraz krytycznej oceny swojej wiedzy i samodzielnego jej pogłębiania: K_K01;

- student jest gotowy do korzystania ze zdobytej wiedzy i umiejętności, jak i kompetencji językowej w celu rozwiązywania problemów poznawczych i praktycznych: K_K03;

kryteria oceniania zgodne z procedurą wewnętrzną SJK WHiA

- Średniowiecze i archeologia średniowiecza: terminologia, chronologia, periodyzacja, źródła.

- Archeologia okresu nowożytnego: pojęcie, etapy rozwoju; tematy badawcze archeologii nowożytnej; interdyscyplinarny charakter metod archeologii nowożytnej; źródła archeologii nowożytnej i ich specyfika;

- Początki średniowiecza w Europie.

- Zróżnicowanie etniczne Europy Środkowej w średniowieczu; etnogeneza Słowian; wędrówki Słowian, topografia plemienna Słowiańszczyzny.

- Osadnictwo: struktury osadnicze (siedlisko, osada/wieś, opole/wołość, grody i wczesne miasta);

- Obrządek pogrzebowy w średniowiecznej Europie;

- Podstawowe działy gospodarki w średniowieczu (rolnictwo, hodowla, rzemiosło itd.); produkcja domowa i rzemiosło wyspecjalizowane; wymiana i handel.

- Pogańskie wierzenia religijne Słowian, miejsca i obiekty kultu; recepcja chrześcijaństwa i jej odbicie w źródłach archeologicznych.

- Grody: geneza, chronologia, funkcja, formy.

- Proces formowania się państwa polskiego w świetle źródeł archeologicznych.

- Najstarsza architektura murowana na terenie Słowiańszczyzny ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich (geneza, chronologia, przykłady realizacji).

- Archeologia miast (układy przestrzenne miast lokacyjnych; przestrzeń miejska, zabudowa, socjotopografia miasta średniowiecznego i nowożytnego);

- Archeologia zespołów sakralnych i cmentarzy;

- Archeologia zespołów obronnych (zamki, fortyfikacje miejskie, dwory, kościoły i klasztory obronne);

- Kultura materialna (ceramika naczyniowa, kafle i piece, cegła, uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie, wyroby szklane; plomby

Wykład z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych