Wczesne średniowiecze i średniowiecze, okres nowożytny BN HA-WŚIŚON-AR-1S.5
Ćwiczenia (CW) Semestr zimowy 2024/2025

Archeologia czasów najnowszych (= Ochrona zabytków nr 2/2017).

Bogdanowski J. Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte. Warszawa- Kraków 1996.

Buko A. , Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa 2011

Buko A., Ceramika wczesnopolska, Wrocław 1990

Buko A. (red.), Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003-2005, Warszawa 2009.

Buko A. (red.) Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, Warszawa, 2019.

Cygan S., Glinianowicz M., Kotowicz P.N. (red.), In campis, silvis… et urbe. Średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, Rzeszów–Sanok, 2011.

Dąbrowska M.: Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, Wrocław 1987.

Dulinicz M., Miejsca, które rodzą władzę (najstarsze grody słowiańskie na wschód od Wisły), [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania Bytomskie IV, red. S. Moździoch, Wrocław, 2000, s. 85-99.

Dulinicz M., Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa, 2001.

Dzieńkowski T., Wołoszyn M., Grody „plemienne” (VIII-X w.) i z okresu przełomu X/XI wieku ze wschodniej Lubelszczyzny [w:] E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie, Skarby z przeszłości 19, Lublin, 2018, 175–236.

Florek M., Sandomierski ośrodek grodowo-miejski w średniowieczu, Warszawa 2005.

Florek M., Wołoszyn M. (red.), The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (-2010). An interdisciplinary perspective = Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Studium interdyscyplinarne, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, 2016.

Gruszczyńska A., Targońska A., (red.), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od późnego średniowiecza do czasów współczesnych. Materiały z konferencji – Rzeszów, 21-23 IX 1993, Rzeszów 1994.

Hensel W., Pazdur J.(red.), Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. 2- 6, Wrocław 1978-1979.

Hoczyk-Siwkowa S., Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze, Lublin 1999.

Hoczyk-Siwkowa S., Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin 2006.

Kajzer L. Zamki i społeczeństwo, Łódź 1993.

Kajzer L., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.

Kajzer–Marciniak A., Średniowieczny dwór rycerski w Polsce. Wizerunek archeologiczny, Łódź 2011.

Kalaga J., Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2006.

Kalaga J., Sutiejsk gród pogranicza polsko-ruskiego z X-XIII wieku. Studium interdyscyplinarne, Warszawa-Pękowice, 2013.

Kamińska J., Grodziska stożkowate śladem posiadłości rycerskich XIII-XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, nr 13, 1966, s. 43-78.

Kara M., Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań 2009.

Kobyliński Z. (red.), Metodyka badań archeologiczno-architektonicznych, Warszawa 1999.

Kruppé J.: Garncarstwo późnośredniowieczne w Polsce, Wrocław 1981.

Kurnatowska Z., Proces formowania się „państwa gnieźnieńskiego”, [w:] Civitas Schinesghe cum pertinentiis, red. W. Chudziak, Toruń, 2003, s. 33-50.

Leciejewicz L., Średniowieczne miasta polskie i archeologiczne metody ich badania, [w:] Opera selecta. Z dziejów kultury średniowiecznej Polski i Europy, red. M. Rębkowski, S. Moździoch, Wrocław, 2006, s. 135-146.

Nadolski A. (red.), Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej, 1350-1450, Łódź 1990.

Nowakowski A. (red.), Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej, 1450-1500, Toruń 1998

Nowakowski A., Górne Pobuże w wiekach VIII-XI. Zagadnienia kultury, Łódź 1972.

Parczewski M., Podstawy lokalizacji pierwotnych siedzib Słowian, [w:] Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001, red. P. Kaczanowski, M. Parczewski, Kraków, 2005, s. 65-78.

Piekalski J., Od Kolonii do Krakowa. Przemiany topografii wczesnych miast. Wrocław 1999.

Poleski J., Małopolska VI-X w. Studium archeologiczne, Kraków 2013

Poleski J. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków 2004.

Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M., Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa 2006.

Szymański W., Szeligi pod Płockiem na początku wczesnego średniowiecza, Wrocław 1967.

Wołoszyn M., Między Gnieznem, Krakowem a Kijowem. Archeologia o wczesnośredniowiecznych relacjach polsko-ruskich i formowaniu polsko-ruskiego pogranicza, [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych, Rzeszów, 2007, s. 177-206.

Wołoszyn M., Grody Czerwieńskie i problem wschodniej granicy monarchii pierwszych Piastów. Stan i perspektywy badań, [w:] Studia nad dawną Polską, Gniezno, 2013, s. 85-116.

Wołoszyn M. (red.), The early medieval settlement complex at Gródek upon the Bug River in the light of results from past research (1952-1955). Material evidence / Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Gródku nad Bugiem w świetle wyników badań dawnych (1952-1955). Podstawy źródłowe, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, 2018.

Wyrobisz A., Produkcja i obróbka szkła (od XVI w.), W: Z dziejów techniki w dawnej Polsce, Warszawa 1992, s. 311-419.

Zoll-Adamikowa H., Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy a zróżnicowanie etniczne na pograniczu polsko-ruskim, [w:] Początki sąsiedztwa. .

Wiedza:

- Student w zaawansowanym stopniu zna fakty, procesy i prawidłowości rozwoju kultury ludzkiej w średniowieczu i czasach nowożytnych na ziemiach polskich na Europy oraz dotyczące ich metody i teorie wyjaśniające złożone zależności między nimi: K_W03;

- student zna w zaawansowanym stopniu metody analizy różnych wytworów kultury i ich interpretacji, prowadzonych na gruncie zróżnicowanych tradycji, teorii lub szkół badawczych właściwych archeologii: K_W04;

Umiejętności

- student umie samodzielnie dobierać źródła informacji i je oceniać, pozyskiwać i innowacyjnie wykorzystywać wiedzę w rozwiązywaniu problemów z zakresu dziejów średniowiecza i okresu nowożytnego oraz antropologii historycznej i fizycznej, a także określać ich znaczenie, oddziaływanie społeczne i miejsce w procesie historyczno-kulturowym: K_U01;

- student potrafi samodzielnie formułować problemy badawcze, analizować je i wyciągać wnioski oraz podejmować decyzje i ponosić odpowiedzialność za skutki swoich działań: K_U02;

- student potrafi samodzielnie interpretować i oceniać różne typy źródeł, dostrzegać szerokie zależności między nimi: K_U04;

Kompetencje społeczne

- student jest gotowy do uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych, zasięgania opinii ekspertów oraz krytycznej oceny swojej wiedzy i samodzielnego jej pogłębiania: K_K01;

- student jest gotowy do korzystania ze zdobytej wiedzy i umiejętności, jak i kompetencji językowej w celu rozwiązywania problemów poznawczych i praktycznych: K_K03;

kryteria oceniania zgodne z procedurą wewnętrzną SJK WH

Aktywność na zajęciach; testy.

- Średniowiecze i archeologia średniowiecza: terminologia, chronologia, periodyzacja, źródła.

- Archeologia okresu nowożytnego: pojęcie, etapy rozwoju; tematy badawcze archeologii nowożytnej; interdyscyplinarny charakter metod archeologii nowożytnej; źródła archeologii nowożytnej i ich specyfika;

- Początki średniowiecza w Europie.

- Zróżnicowanie etniczne Europy Środkowej w średniowieczu; etnogeneza Słowian; wędrówki Słowian, topografia plemienna Słowiańszczyzny.

- Osadnictwo: struktury osadnicze (siedlisko, osada/wieś, opole/wołość, grody i wczesne miasta);

- Obrządek pogrzebowy w średniowiecznej Europie;

- Podstawowe działy gospodarki w średniowieczu (rolnictwo, hodowla, rzemiosło itd.); produkcja domowa i rzemiosło wyspecjalizowane; wymiana i handel.

- Pogańskie wierzenia religijne Słowian, miejsca i obiekty kultu; recepcja chrześcijaństwa i jej odbicie w źródłach archeologicznych.

- Grody: geneza, chronologia, funkcja, formy.

- Proces formowania się państwa polskiego w świetle źródeł archeologicznych.

- Najstarsza architektura murowana na terenie Słowiańszczyzny ze szczególnym uwzględnieniem ziem polskich (geneza, chronologia, przykłady realizacji).

- Archeologia miast (układy przestrzenne miast lokacyjnych; przestrzeń miejska, zabudowa, socjotopografia miasta średniowiecznego i nowożytnego);

- Archeologia zespołów sakralnych i cmentarzy;

- Archeologia zespołów obronnych (zamki, fortyfikacje miejskie, dwory, kościoły i klasztory obronne);

- Kultura materialna (ceramika naczyniowa, kafle i piece, cegła, uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie, wyroby szklane; plomby

wykład konwersatoryjny; dyskusja nad wcześniej opracowywanymi tematami; prezentacje mulimedialne