Podstawy anatomii człowieka

Podstawy wiedzy biologicznej z zakresu szkoły średniej dotyczące:

znajomości układów człowieka w tym: układ rozrodczy, pokarmowy, transportu, nerwowy, endokrynowy, wydalniczy, szkieletowy i mięśniowy

30 Godziny kontaktowe z prowadzącym zajęcia realizowane w formie zajęć dydaktycznych

10 Godziny kontaktowe z prowadzącym zajęcia realizowane w formie konsultacji

5 Przygotowanie się studenta do zajęć dydaktycznych

15 Przygotowanie się studenta do zaliczeń i/lub egzaminów

10 Studiowanie przez studenta literatury przedmiotu

W1, W2, W3, W4, W5, W6, U1, U2, U3, K1 - konwersatorium, wykład

ustne i pisemne kolokwia cząstkowe

kolokwium końcowe z całości materiału

obecność na zajęciach

OGÓLNE POJĘCIA ANATOMICZNE

1. Postawa anatomiczna, części ciała (głowa, szyja, tułów, kończyna górna i dolna), przykładowe okolice ciała.

2. Orientacja ciała ludzkiego w przestrzeni: osie (pionowe, poziome i strzałkowe), kierunki (górny – dolny, boczny – przyśrodkowy, przedni – tylny), płaszczyzny (poziome, strzałkowe, pośrodkowa, czołowe).

UKŁAD SZKIELETOWY

1. Formy morfologiczne kości (powiązanie kształtu z funkcją, przykłady): kości długie, krótkie, płaskie, różnokształtne i pneumatyczne. Architektura kości: kość gąbczasta i zbita.

2. Oznaczanie wieku w chwili śmierci i płci na podstawie cech szkieletu.

3. Szkielet osiowy – budowa i funkcja:

- kręgosłup: kształt i położenie, krzywizny prawidłowe i patologiczne, liczba kręgów, podział na odcinki, szczegółowa budowa kręgów z poszczególnych odcinków kręgosłupa(z topografią i funkcją poszczególnych elementów):

a. kręg szczytowy – łuki kręgowe, guzek przedni i tylny, dołek zębowy, otwór kręgowy, część boczna, wyrostek poprzeczny, otwór wyrostka poprzecznego, dołek stawowy górny i dolny;

b. kręg obrotowy – trzon, ząb, wierzchołek zęba, powierzchnie stawowe zęba, otwór kręgowy, łuk kręgu, wyrostek poprzeczny z otworem, powierzchnia stawowa górna, wyrostek stawowy dolny, wyrostek kolczysty;

c. kręgi szyjne III-VII – trzon, otwór kręgowy, łuk kręgu, wyrostki poprzeczne z otworami, wyrostki stawowe górne i dolne z powierzchniami stawowymi, wyrostek kolczysty; różnice w budowie kręgu wystającego (C VII);

d. kręg piersiowy – porównanie z kręgami szyjnymi; kształt trzonu i otworu kręgowego, dołki żebrowe górne i dolne, wyrostki poprzeczne z dołkami żebrowymi, wyrostki stawowe górne i dolne z powierzchniami stawowymi, wyrostek kolczysty;

e. kręg lędźwiowy - porównanie z kręgami szyjnymi i piersiowymi; kształt trzonu i otworu kręgowego, wyrostki żebrowe, wyrostki stawowe górne i dolne z powierzchniami stawowymi, wyrostek kolczysty; wyrostki suteczkowate i dodatkowe;

f. kość krzyżowa – podstawa kości, wyrostek stawowy górny, część boczna (powierzchnia uchowata i guzowatość krzyżowa), powierzchnia miedniczna (kresy poprzeczne, otwory krzyżowe miedniczne), powierzchnia grzbietowa (grzebień krzyżowy pośrodkowy, pośredni i boczny, otwory krzyżowe grzbietowe, kanał krzyżowy, rozwór krzyżowy, rożek krzyżowy), wierzchołek kości krzyżowej;

g. kość guziczna – rożek guziczny;

h. połączenia w obrębie kręgosłupa (topografia i funkcja) – staw szczytowo-potyliczny, staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy i boczny, stawy międzykręgowe, krążki międzykręgowe (pierścień włóknisty, jądro miażdżyste), więzadła żółte, międzypoprzeczne, międzykolcowe, podłużne przednie i tylne;

- szkielet klatki piersiowej: topografia, funkcja i budowa; otwór górny i dolny, łuk żebrowy, przestrzeń międzyżebrowa, kąt podmostkowy, liczba i rodzaje (prawdziwe, rzekome, wolne) żeber;

a. kość żebrowa – głowa z grzebieniem, szyjka , trzon , guzek; chrząstka żebrowa;

b. mostek – rękojeść mostka (wcięcie obojczykowe, szyjne i żebrowe), trzon mostka (wcięcia żebrowe), wyrostek mieczykowaty, chrząstkozrosty mostkowe;

c. połączenia klatki piersiowej – staw głowy żebra, staw żebrowo-poprzeczny, stawy mostkowo-żebrowe;

4. Czaszka – podstawa i sklepienie; mózgoczaszka i trzewioczaszka; funkcja:

- mózgoczaszka: topografia i budowa zewnętrzna poszczególnych kości:

a. kość potyliczna – otwór wielki, część podstawna, guzek gardłowy, część boczna, kłykieć potyliczny, dół kłykciowy, kanał kłykciowy, kanał nerwu podjęzykowego, łuska potyliczna, guzowatość potyliczna zewnętrzna, grzebień potyliczny zewnętrzny, kresy karkowe;

b. kość ciemieniowa – powierzchnia zewnętrzna, kresa skroniowa górna i dolna, guz ciemieniowy, otwór ciemieniowy;

c. kość skroniowa – część skalista: wyrostek sutkowaty, kanał nerwu twarzowego, kanał tętnicy szyjnej, wcięcie szyjne, dół szyjny, otwór szyjny, wyrostek rylcowaty, otwór rylcowo-sutkowy; część bębenkowa: przewód i otwór słuchowy zewnętrzny; część łuskowa: powierzchnia skroniowa, wyrostek jarzmowy (+ łuk jarzmowy), dół żuchwowy; otwór poszarpany;

d. kość klinowa: trzon: siodło tureckie, dół przysadki mózgowej, zatoka klinowa; skrzydło mniejsze: kanał wzrokowy, szczelina oczodołowa górna; skrzydło większe: powierzchnia skroniowa, powierzchnia szczękowa, powierzchnia oczodołowa, otwór okrągły, otwór owalny, otwór kolcowy; wyrostek skrzydłowaty: blaszka boczna, blaszka przyśrodkowa, wcięcie skrzydłowe;

e. kość czołowa: łuska czołowa: powierzchnia zewnętrzna, guz czołowy, łuk brwiowy, gładzizna, brzeg nadoczodołowy, otwór/wcięcie nadoczodołowe, wcięcie/otwór czołowy, powierzchnia skroniowa, kresa skroniowa, wyrostek jarzmowy; część nosowa; część oczodołowa; zatoka czołowa;

f. kość sitowa: blaszka sitowa, grzebień koguci, blaszka pionowa, błędnik sitowy, komórki sitowe, blaszka oczodołowa, otwory sitowe, małżowina nosowa (górna i środkowa); zatoki sitowe;

- trzewioczaszka – oczodół ze szczeliną górną i dolną, otwór gruszkowaty; topografia i budowa kości:

A. szczęka – trzon szczęki, część oczodołowa, brzeg podoczodołowy, powierzchnia przednia, otwór podoczodołowy, dół nadkłowy, wcięcie nosowe, kolec nosowy przedni, powierzchnia podskroniowa, guz szczęki, zatoka szczękowa, wyrostek czołowy, wyrostek jarzmowy, wyrostek podniebienny, otwór przysieczny, wyrostek zębodołowy, łuk zębodołowy, zębodoły, przegrody międzyzębodołowe, łęki zębodołowe;

B. kość podniebienna – blaszka pionowa i pozioma;

C. żuchwa – trzon żuchwy, podstawa żuchwy, guzowatość bródkowa, otwór bródkowy, część zębodołowa (łuk, zębodoły, przegrody, łęki), gałąź żuchwy, kąt żuchwy, otwór żuchwy, wyrostek dziobiasty, wyrostek kłykciowy;

D. kość jarzmowa;

E. kość łzowa;

F. kość nosowa;

G. lemiesz;

H. małżowina nosowa dolna;

I. kość gnykowa;

- połączenia kości czaszki:

A. stawy – staw skroniowo-żuchwowy;

B. szwy – wieńcowy, strzałkowy, węgłowy, łuskowy, potyliczno-sutkowy, klinowo-czołowy, klinowo-sitowy, klinowo-łuskowy, klinowo-ciemieniowy, ciemieniowo-sutkowy, czołowo-nosowy, czołowo-sitowy, czołowo-szczękowy, czołowo-łzowy, czołowo-jarzmowy, jarzmowo-szczękowy, sitowo-szczękowy, sitowo-łzowy, klinowo-jarzmowy, skronoiowo-jarzmowy, międzynosowy, nosowo-szczękowy, łzowo-szczękowy, międzyszczękowy, podniebienny posrodkowy, podniebienny poprzeczny;

C. chrząstkozrosty – klinowo-potyliczny, klinowo-skalisty, skalisto-potyliczny;

5. Szkielet kończyny górnej.

- obręcz barkowa:

a. łopatka – powierzchnia żebrowa, dół podłopatkowy, powierzchnia grzbietowa, grzebień łopatki, dół nad- i podgrzebieniowy, wyrostek barkowy z powierzchnia stawową, brzeg przyśrodkowy, boczny i górny, wcięcie łopatki, wydrążenie stawowe, szyjka łopatki, wyrostek kruczy;

b. obojczyk – koniec mostkowy z powierzchnią stawową mostkową, trzon obojczyka, koniec barkowy z powierzchnią stawową barkową;

- część wolna kończyny górnej:

A. kość ramienna – głowa k. ramiennej, szyjka anatomiczna i chirurgiczna, guzek większy i mniejszy, bruzda międzyguzkowa, grzebień guzka większego i mniejszego, trzon k. ramiennej, guzowatość naramienna, kłykieć k. ramiennej (główka, bloczek, dół wyrostka łokciowego, dół dziobiasty i promieniowy), nadkłykieć przyśrodkowy i boczny;

B. kość promieniowa – głowa k. promieniowej, dołek stawowy, obwód stawowy, szyjka k. p., trzon k. p., guzowatość k. p., brzeg międzykostny, wyrostek rylcowaty, wcięcie łokciowe, powierzchnia stawowa nadgarstka;

C. kość łokciowa – wyrostek łokciowy, wyrostek dziobiasty, guzowatość k. ł., wcięcie bloczkowe, wcięcie promieniowe, trzon k. ł., brzeg międzykostny, głowa k. ł., obwód stawowy, wyrostek rylcowaty;

D. nadgarstek – topografia kości nadgarstka: łódeczkowatej, księżycowatej, trójgraniastej , grochowatej, czworobocznej większej i mniejszej, główkowatej i haczykowatej;

E. kości śródręcza – głowa, trzon, podstawa;

F. kości palców – topografia paliczków (bliższy, środkowy i dalszy); budowa paliczka (głowa, trzon, podstawa);

- połączenia kości kończyny górnej

A. stawy – barkowo-obojczykowy, mostkowo-obojczykowy, ramienny, łokciowy (ramienno-łokciowy ramienno-promieniowy i promieniowo-łokciowy bliższy), promieniowo-łokciowy dalszy, promieniowo-nadgarstkowy, międzynadgarstkowe, śródnadgarstkowy, nadgarstkowo-śródręczne, międzyśródręczne, śródręczno-paliczkowe, międzypaliczkowe ręki;

B. błona międzykostna przedramienia;

6. Szkielet kończyny dolnej.

- obręcz miedniczna – miednica – łuk łonowy, kąt podłonowy, miednica większa i mniejsza, kresa graniczna, otwór miednicy górny i dolny;

a. kość miedniczna – kościozrost kości biodrowej, łonowej i kulszowej; otwór zasłoniony, panewka stawowa;

b. kość biodrowa – trzon k. b., talerz k. b., kresa łukowata, grzebień biodrowy, kolce biodrowe, dół biodrowy, powierzchnia pośladkowa, kresy pośladkowe, powierzchnia krzyżowo-miedniczna, powierzchnia uchowata, guzowatość biodrowa;

c. kość łonowa – trzon k.ł., guzek łonowy, powierzchnia spojeniowa, grzebień łonowy, gałąź górna i dolna k.ł.;

d. kość kulszowa – trzon k.k., gałąź k.k., guz kulszowy, kolec kulszowy, wcięcie kulszowe większe i mniejsze;

- część wolna kończyny dolnej

A. kość udowa – głowa k.u., szyjka k.u., krętarz większy i mniejszy, dół krętarzowy, kresa i grzebień międzykrętarzowy, trzon k.u., kłykieć przyśrodkowy i boczny, dół międzykłykciowy, powierzchnia podkolanowa, powierzchnia rzepkowa;

B. kość piszczelowa – powierzchnia stawowa górna, kłykieć przyśrodkowy i boczny, powierzchnia stawowa strzałkowa, pole międzykłykciowe przednie i tylne, wyniosłość międzykłykciowa, trzon k.p., guzowatość piszczeli, kostka przyśrodkowa, wcięcie strzałkowe, powierzchnia stawowa dolna;

C. kość strzałkowa – głowa strzałki, wierzchołek głowy strzałki, szyjka strzałki, trzon strzałki, kostka boczna;

D. rzepka – podstawa rzepki, wierzchołek rzepki, powierzchnia stawowa i przednia;

E. kości stępu – topografia kości: skokowej (głowa, szyjka, trzon, bloczek), piętowej (guz pietowy), łódkowatej, klinowatych (przyśrodkowa, pośrednia i boczna) i sześciennej;

F. kości śródstopia – podstawa, trzon i głowa;

G. kości palców - topografia paliczków (bliższy, środkowy i dalszy); budowa paliczka (głowa, trzon, podstawa);

- połączenia kości kończyny górnej

A. stawy – krzyżowo-biodrowy, biodrowy, kolanowy, piszczelowo-strzałkowy, skokowo-goleniowy, międzystępowe, stępowo-śródstopne, międzyśródstopne, śródstopno-paliczkowe, międzypaliczkowe stopy;

B. błona zasłonowa;

C. spojenie łonowe;

D. więzozrost piszczelowo-strzałkowy – błona międzykostna goleni;

7. Syndesmologia i artrologia ogólna.

- połączenia ścisłe

a. więzozrosty (połączenia włókniste)

- więzozrosty włókniste – np. błony międzykostne;

- więzozrosty sprężyste – np. więzadła żółte;

- szwy – szwy czaszki;

- wklinowania – połączenia zębów z zębodołami;

b. chrząstkozrosty – np. spojenie łonowe i chrząstkozrost żebrowo-mostkowy;

c. kościozrosty – np. kośc krzyżowa;

- połączenia wolne (maziowe)

A. elementy stałe stawu (powierzchnie stawowe – głowa i wydrążenie, torebka stawowa – błona włóknista i maziowa, chrząstka stawowa, jama stawowa);

B. elementy dodatkowe stawu (obrąbek stawowy, krążek stawowy, łąkotka stawowa, więzadła stawowe, kaletki maziowe;

C. rodzaje stawów (z przykładami)– prosty i złożony; jedno- , dwu- i wieloosiowy; zawiasowy, obrotowy, śrubowy, eliptyczny, siodełkowy, kulisty wolny, kulisty panewkowy, półścisły;

UKŁAD MIĘŚNIOWY

1. Ogólna budowa i rodzaje tkanki mięśniowej (budowa i kształt komórek, właściwości poszczególnych typów tkanki mięśniowej):

- tkanka mięśniowa gładka;

- tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa;

- tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca;

2. Budowa morfologiczna mięśni szkieletowych: ścięgno początkowe i końcowe, brzusiec mięśnia, przyczepy.

3. Typy morfologiczne mięśni szkieletowych, przykłady:

- mięsień wrzecionowaty, wielogłowy, dwubrzuścowy, pierzasty i płaski;

- mięsień dwugłowy, trójgłowy, czworogłowy;

- mięśnie długie, krótkie, płaskie, okrężne czyli zwieracze;

4. Zróżnicowanie funkcjonalne mięśni:

- mięśnie synergistyczne i antagonistyczne (przykłady);

- zginacze i prostowniki, przywodziciele i odwodziciele, obrotniki zewnętrzne i wewnętrzne (przykłady);

5. Narządy pomocnicze mięśni: powięzi, kaletki, pochewki ścięgien, bloczki, troczki i trzeszczki.

6. Topografia i funkcja powierzchownych i głębokich mięśni grzbietu:

- m. najszerszy grzbietu, m. czworoboczny, m. podgrzebieniowy, m. równoległoboczny większy;

- m. płatowaty głowy i szyi;

7. Topografia powierzchownych i środkowych mięśni szyi:

- m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, m. podgnykowe (np. mostkowo-gnykowy) i nadgnykowe (np. dwubrzuścowy);

8. Topografia mięśni powierzchownych i głębokich klatki piersiowej:

- m. piersiowy wielki (część mostkowa, obojczykowa, brzuszna), m. piersiowy mniejszy, m. zębaty przedni, m. podobojczykowy;

- m. międzyżebrowe wewnętrzne i zewnętrzne, przepona (przyczepy, części: lędźwiowa, żebrowa, mostkowa, środek ścięgnisty; otwory: rozwór aorty, rozwór przełyku, otwór żyły głównej dolnej);

9. Topografia mięśni brzucha:

- m. prosty brzucha, m. skośny zewnętrzny brzucha, m. skośny wewnętrzny brzucha, m. poprzeczny brzucha;

10. Topografia mięśni głowy: mięśnie wyrazowe i żwaczowe:

- brzusiec skroniowy, brzusiec potyliczny, brzusiec czołowy, m. skroniowo-ciemieniowy, czepiec ścięgnisty, m. nosowy, m. dźwigacz wargi górnej i skrzydełka nosa, m. dźwigacz wargi górnej, m. dźwigacz kąta ust, m. okrężny oka, m. marszczący brwi, m. podnoszący wargę górną, m. jarzmowy mniejszy i większy, m. obniżający wargę dolną, m. obniżający kącik ust, m. okrężny ust, m. podnoszący skrzydełko nosa, m. bródkowy, m. śmiechowy, m. policzkowy;

- m. żwacz, m. skroniowy;

11. Topografia wybranych mięśni kończyny górnej: mięśnie obręczy, ramienia, przedramienia i ręki:

- m. naramienny, m. nadgrzebieniowy, m. podgrzebieniowy, m. obły mniejszy i większy, m. podłopatkowy;

- m. dwugłowy ramienia, m. trójgłowy ramienia, m. ramienny, m. kruczo-ramienny, m. łokciowy

- m. nawrotny obły, m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. dłoniowy długi, m. zginacz łokciowy nadgarstka, m. zginacz powierzchowny palców, m. prostownik promieniowy nadgarstka, m. prostownik palców;

- m. kłębu, m. kłębika, m. środkowe dłoni;

12. Topografia wybranych mięśni kończyny dolnej: mięśnie obręczy, uda, goleni i stopy;

- m. pośladkowy wielki, średni i mały, m. lędźwiowy większy, m. biodrowy, m. napinacz powięzi szerokiej;

- m. krawiecki, m. czworogłowy uda (m. prosty, m. obszerny boczny, przyśrodkowy i pośredni), m. półścięgnisty, m. półbłoniasty, m. dwugłowy uda, m. smukły,

- m. piszczelowy przedni, m. prostownik długi palców, m. prostownik długi palucha, m. strzałkowy długi, m. trójgłowy łydki (m. brzuchaty i m. płaszczkowy), m. podeszwowy;

- m. prostownik krótki palucha i palców, m. palucha, m. pośrednie podeszwy;

UKŁAD NERWOWY

1. Tkanka nerwowa – budowa neuronu, rodzaje neuronów (jednobiegunowe, rzekomojednobiegunowe, dwubiegunowe, wielobiegunowe), kształty neuronów.

2. Komórki glejowe – rodzaje komórek glejowych i ich funkcje (astrocyty, oligodendrocyty, mikroglej, ependyma, lemocyty).

3. Topografia, funkcja, podział i budowa ośrodkowego układu nerwowego.

- mózgowie – topografia na powierzchni grzbietowo-bocznej, przyśrodkowej i podstawnej;

a. kresomózgowie – powierzchnie i krawędzie; szczelina podłużna i poprzeczna mózgu; ciało modzelowate; spoidło przednie; sklepienie; komory boczne; istota szara i biała kresomózgowia; stara i nowa kora mózgowa; warstwy kory mózgowej (drobinowa, ziarnista zewnętrzna, komórek piramidowych zewnętrzna, ziarnista wewnętrzna, komórek piramidowych wewnętrzna, komórek wielokształtnych); jądra podkorowe; opuszka węchowa, pasma węchowe, trójkąt węchowy, istota dziurkowata przednia; półkule mózgowe: płat czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny.

b. międzymózgowie – wzgórze, szyszynka, podwzgórze (ciała suteczkowate, guz popielaty, lejek przysadki, skrzyżowanie wzrokowe, przysadka mózgowa); komora trzecia.

c. śródmózgowie –odnogi mózgowe, dól międzykonarowy, istota dziurkowana tylna; wodociąg mózgu;

d. tyłomózgowie – most; móżdżek – półkule móżdżku (warstwy kory móżdżkowej: drobinowa, zwojowa i ziarnista), robak, konary móżdżkowe górne, środkowe i dolne; komora czwarta;

e. rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony) – powierzchnia podstawna: szczelina pośrodkowa przednia, piramidy, skrzyżowanie piramid, bruzdy boczne przednie, oliwki; powierzchnia grzbietowa;

- rdzeń kręgowy

A. topografia i pokrój zewnętrzny: odcinek szyjny (8), piersiowy (12), lędźwiowy (5), krzyżowy (5) i guziczny (1); zgrubienie szyjne i lędźwiowe, stożek rdzeniowy, nić końcowa, ogon koński, szczelina pośrodkowa przednia, bruzda pośrodkowa tylna z przegrodą, bruzda boczna przednia i tylna;

B. budowa wewnętrzna – istota szara: róg (słup) przedni, tylny i boczny; spoidło szare, kanał środkowy; jądra ruchowe, pośrednie boczne, grzbietowe; istota biała: sznur tylny, boczny i przedni; drogi wstępujące, zstepujące i własne rdzenia;

- opony mózgu i rdzenia kręgowego

A. topografia i budowa opony twardej, pajęczej i miękkiej; sierp mózgu, namiot móżdżku, sierp móżdżku, zatoki opony twardej; sploty naczyniówkowe;

d. Topografia, podział i budowa obwodowego układu nerwowego.

- nerwy czaszkowe – kierunek przewodzenia, lokalizacja jąder, przebieg (miejsce opuszczania czaszki i narządy unerwiane) 12 par nerwów czaszkowych;

- nerwy rdzeniowe – podział, topografia, połączenie korzeni grzbietowych i brzusznych, kierunek przewodzenia;

e. Układ nerwowy autonomiczny – topografia głównych ośrodków części współczulnej i przywspółczulnej.

NARZĄDY ZMYSŁÓW

1. Budowa narządu wzroku.

A. Elementy budowy gałki ocznej: błona włóknista gałki ocznej: twardówka, rogówka; budowa i funkcja;

błona naczyniowa gałki ocznej: naczyniówka, ciało rzęskowe, tęczówka; budowa i funkcja ;

błona wewnętrzna gałki ocznej: część wzrokowa siatkówki (warstwa barwnikowa, warstwa mózgowa), część rzęskowa, część tęczówkowa, charakterystyka siatkówki; tarcza nerwu wzrokowego; plamka żółta, położenie, funkcja; ciało szkliste; soczewka, budowa, charakterystyka; komora przednia gałki ocznej;

komora tylna gałki ocznej;

B. Oś gałki ocznej, oś wzrokowa.

C. Narządy pomocnicze: aparat ruchowy gałki ocznej, spojówka, ciało tłuszczowe oczodołu, pochewka gałki ocznej, powieki, gruczoł łzowy;

2. Podział i budowa narządu słuchu i równowagi.

A. Ucho zewnętrzne: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, błona bębenkowa – funkcja i budowa;

B. Ucho środkowe: jama bębenkowa z jamą sutkową, kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), trąbka słuchowa (ujście bębenkowe, ujście gardłowe, część kostna, część chrząstkowa), funkcja poszczególnych części ucha środkowego;

C. Ucho wewnętrzne:

- błędnik kostny: przedsionek, 3 kostne kanały półkoliste, ślimak (kanał, wrzecionko, blaszka spiralna kostna, schody błędnika, schody przedsionka, szpara osklepka);

- błędnik błoniasty (przewód ślimakowy, przewody półkoliste, woreczek, łagiewka), narząd spiralny – budowa i funkcja,

- przychłonka i śródchłonka;

3. Budowa nabłonka węchowego.

UKŁAD POKARMOWY

1. Funkcja układu pokarmowego:

- pobieranie pokarmu

- fragmentacja pokarmu

- trawienie

- przyswajanie substancji niskocząsteczkowych

- usuwanie niestrawionych resztek w postaci kału

2. Topografia i budowa anatomiczna narządów układu pokarmowego:

A. jama ustna:

- podział jamy ustnej: przedsionek, jama ustna właściwa;

- policzek – część skórna i śluzowa, gruczoły policzkowe;

- warga: część skórna, czerwień wargowa, część śluzowa, gruczoły wargowe;

- policzek: część skórna, mięśniowa i śluzowa, gruczoły policzkowe;

- język: funkcja, budowa (nasada, trzon, koniec), zróżnicowanie powierzchni górnej i dolnej, brodawki języka (okolone, nitkowate, grzybowate – budowa i funkcja brodawek), mięśnie języka, gruczoły językowe;

- ząb: budowa ogólna (korona, szyjka, korzeń, otwór szczytowy zęba, kanał korzenia, komora zęba), materia zębów (zębina, szkliwo, cement, miazga), podział zębów (siekacze, kły, przedtrzonowce, trzonowce – ich funkcja i kształt), uzębienie mleczne i stałe, wzory zębowe, gruczoły trzonowe;

- podniebienie: podniebienie twarde (budowa), podniebienie miękkie (języczek podniebienny), funkcja podniebienia;

B. ślinianki: podział (surowicze, śluzowe, mieszane), budowa, typ wydzieliny;

- przyuszna – położenie, miejsce ujścia przewodu wyprowadzającego;

- podżuchwowa – położenie, miejsce ujścia przewodu wyprowadzającego;

- podjęzykowa – położenie budowa, miejsce ujścia przewodów mniejszych, miejsce ujścia przewodu większego;

C. gardło: położenie, podział na części: nosową, ustną i krtaniową, granice między częściami gardła, migdałek gardłowy, ujście trąbki słuchowej;

D. przełyk: funkcja, budowa, przebieg w obrębie części szyjnej, piersiowej i brzusznej, zwężenia przełyku, budowa przekroju ściany przełyku, mięśniówka przełyku, gruczoły przełyku;

E. żołądek: funkcja, topografia (otwór górny – ujście wpustowe – wpust, otwór dolny – ujście odźwiernikowe, ściany żołądka, brzeg wklęsły – krzywizna mniejsza żołądka, brzeg wypukły – krzywizna większa żołądka, orientacja części żołądka w obrębie jamy brzusznej, części żołądka: wpustowa, dno, sklepienie, trzon, część odźwiernikowa; budowa ściany żołądka na przekroju, gruczoły żołądkowe: wpustowe, właściwe trawieńcowe dna i trzonu, odźwiernikowe i ich wydzieliny, pola żołądkowe, dołeczki żołądkowe;

F. jelito cienkie:

- dwunastnica: funkcja, położenie w obrębie jamy brzusznej i orientacja względem innych narządów jamy brzusznej, narząd częściowo pozaotrzewnowy, kształt dwunastnicy, podział dwunastnicy: część górna (opuszka dwunastnicy, zgięcie górne dwunastnicy), część zstępująca (zgięcie dolne dwunastnicy), część pozioma – dolna dwunastnicy, zgięcie dwunastniczo-czcze, budowa ściany dwunastnicy, brodawki dwunastnicy: większa (ujście dla przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego, mniejsza (ujście dla przewodu trzustkowego dodatkowego), gruczoły dwunastnicze;

- jelito krezkowe: podział: jelito czcze, jelito kręte, funkcja jelita krezkowego, budowa przekroju ściany, elementy zwiększające powierzchnię wchłaniania (fałdy błony śluzowej, kosmki jelitowe, mikrokosmki), budowa kosmków jelitowych; porównanie budowy jelita czczego i krętego;

G. jelito grube: funkcja, położenie i orientacja jelita grubego w obrębie jamy brzusznej, podział jelita grubego: jelito ślepe – kątnica (ujście krętniczo-kątnicze, zastawka krętniczo-kontnicza, wyrostek robaczkowy), okrężnica (część wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esowata), odbytnica, budowa ściany jelita grubego, części jelita grubego położone wewnątrz- i zewnątrz - otrzewnowo;

H. wątroba: funkcja, orientacja wątroby w obrębie jamy brzusznej, więzadła wątroby, płaty wątroby (lewy, prawy, ogoniasty i czworoboczny), ukształtowanie powierzchni i wyciski (powierzchnia przeponowa (wycisk sercowy), powierzchnia trzewna: wrota wątroby, dół pęcherzyka żółciowego, wyciski: przełykowy, żołądkowy, odźwiernikowy, okrężniczy, nerkowy, nadnerczowy), przewody wyprowadzające żółć z wątroby i ich przebieg, naczynia wchodzące i wychodzące z wątroby (żyła wrotna, tętnica wątrobowa właściwa) oraz przebieg unaczynienia wątroby, naczynia żylne i tętnicze; pokrycie wątroby (torebka włóknista), budowa zrazikowa wątroby, rodzaje zrazików (anatomiczny i czynnościowy), triada wątrobowa (żyła i tętnica międzyzrazikowa, międzyzrazikowy przewód żółciowy);

I. pęcherzyk żółciowy: funkcja i położenie w jamie brzusznej;

J. trzustka: funkcja, orientacja w obrębie jamy brzusznej, budowa (głowa trzustki, szyja, trzon, przewód trzustkowy, przewód trzustkowy dodatkowy); budowa wewnętrzna: część egzokrynowa: odcinki wydzielnicze, przewody wyprowadzające, wydzielina; część endokrynowa: wyspy trzustkowe, rodzaje komórek (A, B, D); wydzielane hormony (glukagon, insulina, somatostatyna);

K. Zróżnicowanie budowy ściany poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego:

a. błona śluzowa:

- nabłonek: wielowarstwowy płaski (jama ustna, gardło przełyk, odbyt), jednowarstwowy walcowaty (żołądek, jelito cienkie, jelito grube), pochodne nabłonka – gruczoły: podział, budowa, lokalizacja;

- blaszka właściwa błony śluzowej;

- blaszka mięśniowa błony śluzowej

b. błona podśluzowa

c. błona mięśniowa: ułożenie warstwowe w obrębie poszczególnych części układu pokarmowego, liczba warstw ich orientacja

- tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa (jama ustna, gardło, górna część przełyku, odbyt);

- tkanka mięśniowa gładka (dolna część przełyku, żołądek, jelito cienkie, jelito grube)

d. przydanka: budowa i funkcja – otacza narządy pozaotrzewnowe (leżące powyżej przepony oraz część dwunastnicy, okrężnicy i odbytnicy)

e. błona surowicza: budowa i funkcja

UKŁAD ODDECHOWY

1. Górne drogi oddechowe:

A. nos zewnętrzny: grzbiet, skrzydła, podstawa, koniec nosa, nozdrza przednie, chrząstki nosa – parzyste: boczne, skrzydłowe większe, skrzydłowe mniejsze, nieparzysta przegrody nosa oraz chrząstki dodatkowe.

B. Jama nosowa: topografia; przedsionek, przegroda (ściana przyśrodkowa; część kostna, chrzęstna , błoniasta), ściana boczna ( małżowiny nosowe: dolna, środkowa, górna, najwyższa; przewody nosowe: górny, środkowy i dolny, przewód nosowy wspólny, przewód nosowo –gardłowy), okolica węchowa, okolica oddechowa; budowa błony śluzowej jamy nosowej.

C. Gardło: topografia, część nosowa (migdaki, ujście trąbki słuchowej), część krtaniowa, budowa błony śluzowej gardła.

2. Dolne drogi oddechowe:

A. Krtań: topografia, rusztowanie krtani: chrząstki nieparzyste – tarczowata (płytki prawa i lewa, wyniosłość krtaniowa, rogi górne, rogi dolne), pierścieniowata (łuk, płytka), nagłośniowa oraz chrząstki parzyste - nalewkowate , rożkowate; połączenia chrząstek krtani (więzadła tarczowo-gnykowe, tarczowo-nagłośniowe, więzadła głosowe, pierścienno-tarczowe, staw pierścienno-tarczowy, staw pierścienno-nalewkowy), mięśnie krtani (powierzchowne i głębokie), jama krtani (przedsionek, jama pośrednia, jama podgłośniowa, wejście do krtani, fałdy nalewkowo-nagłośniowe, kieszonka krtaniowa, fałdy głosowe, głośnia, szpara głośni).

B. Tchawica: topografia, rozdwojenie tchawicy, chrząstki tchawicze, więzadła obrączkowe, ostroga tchawicy, ściana błoniasta, budowa histologiczna ściany tchawicy.

C. Oskrzela główne: topografia, oskrzele główne prawe, oskrzele główne lewe, oskrzela płatowe, oskrzela segmentowe, budowa histologiczna oskrzeli, oskrzele główne prawe a oskrzele główne lewe.

3. Narząd oddechowy:

A. Płuca: topografia, podstawa, szczyt, powierzchnie: żebrowa, przyśrodkowa, przeponowa, brzeg przedni, brzeg dolny, część kręgowa, część sródpiersiowa, wnęka płuca, wycisk serca, płaty i szczeliny płuc, segmenty, zrazik płuca, grono płucne, oskrzeliki końcowe, oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe, woreczki pęcherzykowe, pęcherzyki płucne, budowa histologiczna oskrzelików i pęcherzyka płucnego; funkcja układu oddechowego.

UKŁAD KRWIONOŚNY

1. Serce: tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca; korona serca, podstawa, koniuszek, powierzchnie: przeponowa, mostkowo-żebrowa, płucna; przedsionki, komory, uszka, bruzdy: wieńcowa, międzykomorowe; funkcja serca.

A. przedsionek prawy: ujście żyły głównej górnej, ujście zatoki wieńcowej, zastawka zatoki wieńcowej, ujście żyły głównej dolnej, zastawka żyły głównej dolnej, przegroda międzyprzedsionkowa, ujście przedsionkowo-komorowe prawe, zastawka trójdzielna przedsionkowo-komorowa prawa.

B. komora prawa: przegroda międzykomorowa, struny ścięgniste, mięśnie brodawkowate, zastawka przedsionkowo-komorowa prawa, pień płucny, stożek tętniczy, ujście pnia płucnego, zastawka półksiężycowata pnia płucnego.

C. przedsionek lewy: ujście żył płucnych, przegroda międzyprzedsionkowa.

D. komora lewa: mięśnie brodawkowate, struny ścięgniste, przegroda międzykomorowa, ujście przedsionkowo-komorowe lewe, zastawka dwudzielna przedsionkowo-komorowa lewa (mitralna), ujście aorty, zastawka półksiężycowata aorty.

E. budowa ściany serca: wsierdzie; śródsierdzie: mięsień sercowy (budowa histologiczna, mięśnie przedsionków, mięśnie komór), szkielet serca (pierścienie i trójkąty włókniste, część błoniasta przegrody międzykomorowej), układ przewodzący serca (węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy); osierdzie (blaszka trzewna –nasierdzie, blaszka ścienna); porównanie budowy anatomicznej i histologicznej ścian komór i przedsionków.

2. Krążenie krwi: tętnice (sprężyste, mięśniowe, tętniczki), żyły (zastawki), naczynia włosowate; budowa ściany naczyń; porównanie ściany tętnicy i żyły; sieć dziwna tętniczo-tętnicza, sieć wrotna żylno-żylna, anastomozy, krew (erytrocyty, podział leukocytów, trombocyty, osocze); krew tętnicza i żylna).

3. Krwiobieg mały (płucny) - topografia naczyń: pień płucny, tętnica płcucna prawa i lewa, żyły płucne prawe i lewe, górne i dolne; funkcja.

4. Krwiobieg duży (wielki) – topografia głównych naczyń: aorta wstępująca z tętnicami wieńcowymi, łuk aorty (pień ramienno-głowowy, tętnica podobojczykowa prawa, tętnica pachowa, tetnica ramienna prawa, tętnica szyjna wspólna prawa, tętnica szyjna wewnętrzna i zewnętrzna prawa, tętnica szyjna wspólna lewa, tętnica szyjna wewnętrzna i zewnętrzna lewa, tętnica podobojczykaowa lewa), aorta zstępująca – część piersiowa (gałęzie ścienne: tętnice międzykręgowe i przeponowe górne; gałęzie trzewne: tętnice oskrzelowe, przełykowa, osierdziowa); część brzuszna (gałęzie ścienne: lędźwiowe, przeponowe dolne; gałęzie trzewne: pień trzewny, krężkowa górna i dolna, nerkowe, jądrowe, jajnikowe); rozdwojenie aorty, tętnica krzyżowa pośrodkowa, tętnice biodrowe wspólne prawa i lewa, tętnice biodrowe zewnętrzna i wewnętrzna, tętnice udowe; główne dopływy żyły głównej górnej: żyła żyjna zewnętrzna i wewnętrzna, żyła podobojczykowa, kąt żylny prawy i lewy, żyła ramienno-głowowa prawa i lewa, żyła nieparzysta; główne dopływy żyły głównej dolnej: żyła udowa, żyłą biodrowa zewnętrzna i wewnętrzna, żyła biodrowa współna, żyłą nerkowa, żyła wątrobowa; topografia żyły wrotnej; żyły serca i zatoka wieńcowa; funkcja obiegu dużego.

UKŁAD LIMFATYCZNY

1. Naczynia limfatyczne (chłonne): naczynia limfatyczne włosowate, naczynia włosowate zbiorcze, wielkie pnie limfatyczne, przewód piersiowy i przewód chłonny prawy, topografia przewodu piersiowego i przewodu chłonnego prawego; funkcja.

2. Grudki chłonne: położenie, budowa, rodzaje i funkcja.

3. Narządy krwiotwórcze i limfatyczne – topografia i funkcja: szpiku kostnego, śledziony, grasicy i węzłów chłonnych.

UKŁAD MOCZOWY

1. Nerka:

A. Topografia i funkcja nerki.

B. Morfologia nerki: kształt, osłonki ( torebka włóknista, torebka tłuszczowa), powierzchnia przednia, tylna, koniec górny, dolny oraz brzeg boczny i przyśrodkowy, wnęka nerki.

C. Budowa anatomiczna nerki: kora nerki, słupy nerkowe, budowa nefronu (ciałko nerkowe, kanalik proksymalny, petla nefronu, kanalik dystalny (wstawka), wewnątrznerkowe drogi wyprowadzające mocz (cewka zbiorcza, przewody brodawkowe, kielichy mniejsze i większe, miedniczka nerkowa).

D. Rdzeń nerki: piramidy nerkowe (podstawa piramidy, wierzchołek piramidy - brodawka nerkowa), promienie rdzeniowe.

E. Unaczynienie nerki, sieć dziwna tętniczo-tętnicza.

2. Zewnątrznerkowe drogi moczowe:

A. Moczowód: topografia, część brzuszna, część miedniczna; budowa histologiczna ściany moczowodu (błona śluzowa; nabłonek przejściowy, błona mięśniowa, błona zewnętrzna).

B. Pęcherz moczowy: topografia, dno, trzon, wierzchołek pęcherza moczowego, trójkąt pęcherza);

budowa ściany pęcherza moczowego (błona śluzowa, błona mięśniowa; mięsień zwieracz pęcherza, błona zewnętrzna);

C. Cewka moczowa ( topografia cewki męskiej i żeńskiej, ujście cewki moczowej, budowa histologiczna ściany cewki moczowej, zwieracz cewki moczowej);

UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI

1. Narządy płciowe męskie wewnętrzne – budowa i funkcja:

A. Jądro: topografia i funkcja, powierzchnia boczna i przyśrodkowa; koniec górny i dolny; brzeg przedni i tylny, osłonki jądra; anatomia jądra: przegródki i płaciki jądra, budowa kanalików krętych (komórki Sertoliego- podporowe-sustentocyty, komórki Leydiga-komórki śródmiąższowe; funkcje); przebieg spermatogenezy i spermiogenezy (etap namnażania, wzrostu, dojrzewania i kształtowania); budowa plemnika (akrosom, główka, szyjka, wstawka, witka); wewnątrzjądrowe drogi wyprowadzające: kanaliki proste, sieć jądra, śródjądrze ,przewodziki wyprowadzające jądra;

B. Najądrze: topografia, funkcja, podział na odcinki: głowa, trzon i ogon; przewód najądrza: budowa histologiczna ściany przewodu;

C. Nasieniowód: topografia, funkcja, podział na odcinki: część zewnątrzbrzuszna, część pachwinowa i miedniczna; budowa histologiczna ściany nasieniowodu (błona śluzowa z nabłonkiem, błona mięśniowa, przydanka); bańka nasieniowodu, przewód wytryskowy;

D. Powrózek nasienny – topografia, przewody wchodzące w skład powrózka;

E. Gruczoły dodatkowe: topografia, funkcje i krótka charakterystyka budowy anatomicznej:

- pęcherzyki nasienne;

- gruczoł krokowy (prostata, stercz);

- gruczoły opuszkowo-cewkowe;

2. Narządy płciowe męskie zewnętrzne – budowa i funkcja:

A. Moszna

B. Prącie - funkcja, osłonki prącia (skóra, powięzi: powierzchniowa i głęboka, budowa anatomiczna: ciał jamistych i ciała gąbczastego, błona biaława ciał jamistych, żołądź prącia, napletek;

C. Cewka moczowa: topografia, podział na części: sterczową, błoniastą i gąbczastą, zwieracz cewki moczowej, ujście cewki moczowej;

UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI

1. Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne – budowa i funkcja:

A. Jajnik: położenie, koniec jajowodowy i maciczny, powierzchnia boczna i przyśrodkowa, brzeg krezkowy i brzeg wolny; więzadła jajnika: krezka jajnika, więzadło wieszadłowe i właściwe; budowa histologiczna jajnika - osłonka biaława; strefa korowa: typy pęcherzyków jajnikowych (pierwotny, pierwszorzędowy, drugorzędowy, antralny, dojrzały, pęcherzyki atrezyjne (degenerujace) oraz ich twory pochodne: ciałko czerwone, żółte, białawe); gruczoł śródmiąższowy jajnika; strefa rdzeniowa; komórki wnękowe i zrąb jajnika; oogeneza (etap namnażania, wzrostu, dojrzewania) i cykl jajnikowy;

B. Jajowód: położenie, funkcje, ujście brzuszne, maciczne, podział na odcinki: lejek wraz ze strzępkami jajowodu, bańka, cieśń jajowodu oraz część maciczna; budowa ściany jajowodu (błona śluzowa z nabłonkiem, błona mięśniowa, błona surowicza);

C. Macica: położenie, funkcja, powierzchnia pęcherzowa oraz jelitowa, podział na odcinki: dno, trzon, cieśń, szyjka macicy (część nadpochwowa i pochwowa); więzadło szerokie macicy; budowa histologiczna ściany macicy (błona śluzowa z nabłonkiem i gruczołami, błona mięśniowa, błona surowicza); przebieg cyklu macicznego (faza lutealna, miesiączkowa, regeneracyjna, pęcherzykowa);

D. Pochwa: topografia, funkcja; budowa ściany pochwy (błona śluzowa z nabłonkiem, błona mięśniowa, przydanka);

2. Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne - topografia:

A. Wzgórek łonowy

B. Wargi sromowe większe i mniejsze

C. Łechtaczka

D. Przedsionek pochwy (ujście gruczołów przedsionkowych)

UKŁAD DOKREWNY

1. Przysadka mózgowa – topografia, budowa i główne hormony.

- podwzgórze, siodło tureckie, przepona siodła;

- część gruczołowa (płat przedni):

część przednia: komórki barwnikooporne i barwnikochłonne (somatotropy, gonadotropy, kortykotropy, tyreotropy, laktotropy); główne hormony: FSH, LH, LTH, GH, TSH, ACTH);

część pośrednia : komórki barwnikooporne i zasadochłonne; jamy i torbiele z koloidem; hormon melanotropowy;

część guzowata ;

- część nerwowa (płat tylny): połączenie z podwzgórzem; komórki – pituicyty, ciałka neurosekrecyjne spichrzowe; wydzielanie hormonów podwzgórza (wazopresyna, oksytocyna, enkefalina);

2. Szyszynka – topografia, budowa, hormony.

- komórki pinealocyty, włókna nerwowe; piasek szyszynki;

- hormon melatonina;

3. Gruczoł tarczowy – topografia, budowa, hormony.

- płat prawy i lewy, węzina;

- torebka włóknista, pęcherzyki tarczycy z koloidem; komórki parafolikularne (C);

- hormony: tyroksyna, trójjodotyronina, kalcytonina;

4. Gruczoły przytarczyczne - topografia, budowa, hormony.

- gruczoły górne i dolne;

- torebka łącznotkankowa, pasma i gniazda komórek gruczołowych;

- parathormon;

5. Nadnercze - topografia, budowa i główne hormony.

- porównanie obu gruczołów;

- podstawa, powierzchnia przednia i tylna, brzeg górny i przyśrodkowy;

- torebka łącznotkankowa;

- kora: strefa kłębkowata (mineralokortykoidy, np. aldosteron), strefa pasmowata (glikokortykoidy, np. kortyzol i kortykosteron), strefa siatkowata (androgeny);

- rdzeń: komórki chromochłonne główne i poboczne; adrenalina i noradrenalina;

SKÓRA I JEJ WYTWORY

1. Skóra: funkcje, budowa: pólka, grzebienie, bruzdy;

A. Warstwy skóry:

- naskórek: warstwa zrogowaciała; warstwa rozrodcza -warstwa komórek walcowatych i kolczystych, warstwa ziarnista; warstwa jasna;

- skóra właściwa: ciało brodawkowate, ciało siatkowate;

- tkanka podskórna;

B. Zakończenia nerwowe: rozmieszczenie, budowa, funkcje, wolne zakończenia nerwowe, ciałka dotykowe (Meissnera), receptory zimna (Krauzego), receptory ciepła (Ruffiniego), receptory ucisku (Vatera - Paciniego);

2. Wytwory skóry:

A. Gruczoły skóry: potowe, łojowe, wonne, sutkowe; rozmieszczenie i budowa gruczołów;

B. Włos: łodyga, korzeń: cebulka, brodawka, mięsień przywłosowy, mieszek włosa, pochewka włosa, torebka włosa;

C. Paznokieć: korzeń, łożysko, macierz, wał, obłączek, brzeg wolny, brzeg boczny, brzeg zakryty, obrąbki

1. Sokołowska-Pituchowa, J. Anatomia człowieka. PZWL 2008.

2. Abrahams, P. Atlas anatomii. Ciało człowieka: budowa i funkcjonowanie. Świat Książki 2004.

3. Maciejewski, R., Torres, K. Anatomia czynnościowa. Wyd. Czelej Lublin 2007.

4. Feneis, H. Ilustrowana anatomia człowieka. PZWL 2010.

5. Michajlik, A., Ramotowski, W. Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL 2009.

6. Sobotta J., Atlas anatomii człowieka. 1994, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław.

7. Piontek J. Biologia populacji pradziejowych. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań 1996.

Na podstawie Uchwały Senatu UMCS Nr XXII -39 9/12 z dnia 25 kwietnia 2012r., tj. od cyklu kształcenia 2012/13:

W wyniku zrealizowanych zajęć student:

WIEDZA

W1. Zrozumienie budowy ciała człowieka dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowiek Wyjaśnia anatomiczne i funkcjonalne zależności między poszczególnymi narządami i układami – K_W18

W2. Wykazuje się znajomością topografii poszczególnych narządów anatomicznych – K_W18

W3. Opisuje/omawia budowę ciała człowieka – K_W18

W4. Podaje i wyjaśnia funkcje narządów anatomicznych – K_W18

W5. Wyjaśnia zależności między budową a funkcją narządów – K_W18

UMIEJĘTNOŚCI

U1. Rozróżnia szczegóły budowy anatomicznej ciała człowieka – K_U30, K_U32, K_U33, K_U34

U2. Na podstawie budowy makroskopowej rozpoznaje narządy ciała – K_U30, K_U32, K_U33, K_U34

U3. Potrafi rozpoznać podstawowe objawy różnych schorzeń – K_U30, K_U32, K_U33, K_U34

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1. Zna ograniczenia własnej wiedzy i rozumie konieczność dalszego kształcenia - K_K01

K2. Potrafi pracować zespołowo - K_K02

K3. Potrafi formułować zagadnienia służące dalszemu pogłębianiu jego wiedzy - K_K03

Na podstawie Uchwały Senatu UMCS Nr XXIV -8 4/17 z dnia 28 czerwca 2017r., tj. od cyklu kształcenia 2017/18:

W wyniku zrealizowanych zajęć student:

WIEDZA

W1. Wyjaśnia anatomiczne i funkcjonalne zależności między poszczególnymi narządami i układami – K_W04

W2. Wykazuje się znajomością topografii poszczególnych narządów anatomicznych – K_W04

W3. Opisuje/omawia budowę ciała człowieka – K_W04

W4. Podaje i wyjaśnia funkcje narządów anatomicznych – K_W04

W5. Wyjaśnia zależności między budową a funkcją narządów – K_W04

W6. Zna i rozumie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy - K_W10

UMIEJĘTNOŚCI

U1. Rozróżnia szczegóły budowy anatomicznej ciała człowieka – K_U01, K_U08, K_U09

U2. Na podstawie budowy makroskopowej rozpoznaje narządy ciała – K_U01, K_U08, K_U09

U3. Potrafi rozpoznać podstawowe objawy różnych schorzeń – K_U01, K_U08, K_U09

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1. Student jest gotów do oceny własnej wiedzy i rozumie konieczność dalszego kształcenia - K_K01