Psychologia środowiskowa

Podstawowa wiedza z psychologii społecznej.

Godziny kontaktowe (z udziałem nauczyciela akademickiego)

• wykład: 30

• konwersatorium: 15

Łączna liczba godzin z udziałem nauczyciela akademickiego: 45

Liczba punktów ECTS z udziałem nauczyciela akademickiego: 1,5

Godziny niekontaktowe (praca własna studenta):

• bieżące przygotowanie do zajęć: 15

• studiowanie literatury: 15

• przygotowanie projektu: 35

• przygotowanie do testu zaliczeniowego: 25

Łączna liczba godzin niekontaktowych: 90

Łączna liczba punktów ECTS za godziny niekontaktowe: 3

Sumaryczna liczba punktów ECTS dla modułu: 4,5

Egzamin pisemny - W01; W02; W03; U01;U02;U03; K01;K02;K03

Projekt zaliczeniowy - W03; U01;U02;U03; K01;K02;K03

W ramach modułu przedstawiona zostanie tematyka szeroko rozumianych, psychologicznych podstaw relacji człowieka wobec środowiska naturalnego. Zajęcia w ramach modułu dostarczą wiedzę teoretyczną dotyczącą projektowania psychologicznych interwencji, których celem jest zmiana zachowań i postaw ludzi na bardziej odpowiedzialne środowiskowo. Od strony praktycznej, kształtowane będą umiejętności studentów w planowaniu kampanii informacyjnych oraz strategii behawioralnych, których celem jest efektywne wpływanie na takie zmiany.

Zakres tematów (WY)

• Zmiany klimatu w przeszłości i obecna zmiana na ich tle – zmiany temperatury, stężeń gazów cieplarnianych - stanowisko nauki na temat obecnej zmiany klimatu i jej przyczyn

• Prognozowane skutki ocieplania klimatu: przesuwanie się stref klimatycznych, zmiany temperatury i opadów, wzrost poziomu morza, wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe, wymieranie gatunków i inne. Punkty krytyczne systemu klimatycznego. Konsekwencje dla Polski.

• Zmiana klimatu jako wyzwanie społeczne, psychologiczne i gospodarcze. W jaki sposób psychologia środowiskowa może sterować działaniami odpowiedzialnymi za środowisko?

• Relacja człowiek-środowisko: perspektywa psychologiczna, a w tym dylemat wspólnego pastwiska (tragedia dóbr wspólnych) jako problem środowisko-zachowanie: Przykłady tragedii wspólnego pastwiska; Teoretyczne ujęcia problemów w rodzaju wspólnego pastwiska; Ustalenia pochodzące z badań laboratoryjnych.

• Przegląd teorii wyjaśniających występowanie zachowania prośrodowiskowego: teoria zaplanowanego działania; teoria aktywacji norm; teoria wartość-norma-przekonanie; podejścia integracyjne.

• Przegląd strategii zachęcania do zachowań odpowiedzialnych za środowisko (Interwencje behawioralne służące promowaniu zachowań prośrodowiskowych)

• Strategie uprzedzające – interwencje przed zachowaniem: Perswazja w zmianie postaw i zachowań wobec środowiska; Problem (braku) odpowiedniości postawa-zachowanie (postawy i zachowania ogólne versus konkretne; wyrazistość lub dostępność; subiektywne normy i spostrzegana kontrola); Siła postawy i bezpośrednie doświadczenie; Zobowiązanie i nastawienie na cel; Podpowiedzi (różnorodność podpowiedzi); Działania innych (modelowanie społeczne; dyfuzja społeczna; normy społeczne: deskryptywne i powinnościowe)

• Strategie następcze – interwencje po zachowaniu (znaczenie i specyfika oddziaływania zachęt w postaci nagród i kar; informacja zwrotna jednostkowa i porównawcza)

• Poza tradycyjnymi interwencjami behawioralnymi: Znaczenie usuwania barier (zmian strukturalnych);

• Indywidualne poświęcenie i zaangażowanie w zachowanie środowiska: Decyzje administracyjne i innowacje technologiczne – oddziaływanie na jednostki; Zmiany technologiczne w przemyśle – „Zielenienie” na większą skalę;

Zakres tematów (KW)

• Środowiskowy lokalny marketing społeczny (community-based social marketing) jako ramy przygotowywania skutecznej kampanii zorientowanej na promowanie zachowań prośrodowiskowych.

• Wybór zachowania do zmiany: charakterystyka i typologia zachowań prośrodowiskowych; identyfikacja zachowania w oparciu o stan końcowy, niepodzielność, wpływ, powszechność i prawdopodobieństwo zmiany.

• Identyfikacja barier i korzyści dotyczących wybranego zachowania: przegląd barier psychologicznych odpowiadających za brak podejmowania zachowań prośrodowiskowych przez jednostkę; sposoby pomiaru barier i korzyści związanych ze zmianą zachowania jako punkt wyjścia do przygotowania strategii oddziaływania.

• Opracowanie strategii zmiany zachowania: dobór strategii w odniesieniu do typu zachowania, ustalonych barier oraz korzyści. Praktyczne wykorzystywanie i wdrażanie strategii uprzedzających i następczych.

• Pilotażowy pomiar efektywności strategii: sposoby pomiaru, przygotowywania programu ewaluacji oraz wskaźników ewaluacyjnych.

• Implementacja strategii na szerszą (docelową) skalę oraz stała ewaluacja w momencie wprowadzenia strategii.

Bell, P.A., Greene, T.C., Fisher, J.D., Bauk, A. (2004). Psychologia środowiskowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Budziszewska, M., Kardaś, A., Bohdanowicz, Z. (2023). Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Clayton, S. D., & Myers, G. (2015). Conservation psychology: understanding and promoting human care for nature (Second edition). Hoboken: Wiley-Blackwell.

Clayton, S. D. (2012). The Oxford handbook of environmental and conservation psychology. New York: Oxford University Press.

Kurisu, K. (2015). What are pro-environmental behaviors (PEBs)?. In Pro-environmental behaviors (pp. 1-26). Springer, Tokyo.

Budziszewska, M., Kardaś, A., Bohdanowicz, Z. (2023). Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

McKenzie-Mohr, D., Lee, N.R., Schultz, P.W., Kotler, P. (2012). Social marketing to protect the environment: What works. Thousand Oaks: Sage Publications.

Popkiewicz, M., Kardaś, A., & Malinowski, S. (2018). Nauka o klimacie. Wydawnictwo Sonia Draga

Literatura uzupełniająca

Leoniak, K. J., & Cwalina, W. (2019). The role of normative prompts and norm support cues in promoting light-switching behavior: a field study. Journal of Environmental Psychology, 64, 1-11.

Leoniak, K. J., & Cwalina, W. (2020). Measuring Light-Switching Behavior Using an Occupancy and Light Data Logger. Journal of Visualized Experiments: Jove, (155).

Cwalina, W., & Leoniak, K. J. (2019). Społeczna odpowiedzialność biznesu jako strategia kształtowania pozytywnego wizerunku i reputacji hotelu. FOLIA TURISTICA, 57.

Osbaldiston, R., Schott, J.P. (2012). Environmental sustainability and behavioral science: Meta-analysis of proenvironmental behavior experiments. Environment and Behavior, 44(2), 257-299.

Schultz, P.W. (2013). Strategies for promoting proenvironmental behavior: Lots of tools but few instructions. European Psychologist, 19(2), 107-117.

Steg, L., Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behaviour: An integrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29(3), 309-317.

WIEDZA:

W01.Charakterystykę funkcjonowania człowieka w relacji do środowiska naturalnego. K_W06

W02. Postulat wieloparadygmatyczności uprawiania badań naukowych w psychologii obejmujący: analizy behawioralne, społeczne, osobowościowe i ekologiczne. K_W02

W03. Metodologię badania psychologicznych aspektów zachowań człowieka w odniesieniu do środowiska naturalnego.. K_W09

UMIEJĘTNOŚCI:

U01. Pozyskiwać informacje dotyczące problemów środowiskowych związanych z zachowaniami ludzi oraz selekcjonować, analizować i oceniać różne podejścia dotyczące psychologicznych aspektów zachowań prośrodowiskowych. K_U01

U02. Rozpoznać objawy i przyczyny wybranych problemów środowiskowych z perspektywy psychologii. K_U08

U03. Ocenić przydatność różnorodnych narzędzi i procedur badań psychologicznych do wyjaśniania zachowań człowieka w relacji do środowiska naturalnego. K_U03

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

K01. Uczestnictwa w działaniach zmierzających do propagowania wiedzy dotyczącej psychologicznych aspektów zachowań konsumenckich. K_K05

K02. Podejmowania profesjonalnych, przedsiębiorczych i etycznych działań zmierzających do poprawy zastosowania wiedzy psychologicznej w odniesieniu do promowania zachowań odpowiedzialnych środowiskowo. K_K07

K03. Udzielania profesjonalnej pomocy psychologicznej w kontekście zmiany zachowań człowieka na odpowiedzialne wobec środowiska naturalnego. K_K06