Współczesny ewolucjonizm. Od spekulacji do teorii naukowej (fakultet)

1. Znajomość podstawowych zagadnień epistemologii i historii nauki.

2. Umiejętność dokonywania samodzielnej oceny wartości merytorycznej i poznawczej argumentów wysuwanych w literaturze dotyczącej tych dwóch obszarów wiedzy.

1. Frekwencja

2. Sprawdzian pisemny

Jednym z podstawowych założeń współczesnej nauki jest twierdzenie, że prawie wszystkie dziedziny rzeczywistości, a także sposoby jej badania i opisu, podlegają zmianom o charakterze ewolucyjnym, przed rewolucją darwinowską okreśanym zwykle jako transformizm. Celem wykładu jest ukazanie motywów i racji, które ukształtowały współczesne pojmowanie idei ewolucji jako głównego paradygmatu przyjmowanego nie tylko w biologii i fizyce, lecz także w psychologii, medycynie, antropologii kulturowej, ekonomii, językoznawstwie i naukach informatycznych. Zagadnienie będzie rozpatrzone w ujęciu historycznym, światopoglądowo-etycznym i metodologiczno-epistemicznym, ze szczególnym uwzględnieniem roli pełnionej przez teorię ewolucji we współczesnych naukach kognitywnych.

Zakres tematów:

1. Klasyczny i nowożytny model uprawomocnienia wiedzy. Holistyczny i historyczny zwrot w teorii poznania naukowego.

2. Obraz Wszechświata w starożytności oraz jego spekulatywne transformacje w XVII w. Początki nowożytnej nauki.

3. Platonizm i romantyzm a nowożytne koncepcje przyrody. Termodynamika jako światopogląd.

4. Ewolucja jako fakt i teoria. Naukowe, filozoficzne i światopoglądowe przesłanki ewolucjonizmu.

5. Co nowego ewolucjonistyczna interpretacja przyrody ożywionej wnosi do tradycyjnych przekonań dotyczących pochodzenia i natury moralności?

6. Życie po Darwinie. Miejsce istot ludzkich wśród innych zwierząt i we wszechświecie.

7. Czy współczesne nauki biologiczne obalają tradycyjne przekonania dotyczące źródeł i natury człowieczeństwa?

8. Kreacjonistyczna krytyka neodarwinizmu. Czy jest zgodna z metodologią naukową i teologią religii chrześcijańskiej?

9. Interpretacja źródeł i funkcji kultury wysokiej przez psychologię ewolucyjną. Czy człowiek jest bardzo kulturalną małpą?

10. Ewolucjonizm w antropologii kulturowej i jego główne nurty rozwojowe. Antropologiczna krytyka socjobiologii.

11. Antropologiczne źródła nauk kognitywnych. Kognitywistyczna krytyka relatywizmu kulturowego.

12. Myślenie ludzkie jako porozumienie, komunikacja i współpraca. Zagadnienie intencjonalności indywidualnej, współdzielonej i kolektywnej.

1. Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Warszawa: PIW 2016, roz. 3 i 7.

2. Detel W., Nauka, w: Martens E., Schnädelbach H. (red.), Filozofia. Podstawowe pytania, Warszawa: Wiedza Powszechna 1995, roz. 3.4.

3. Dunbar R., Nowa historia ewolucji człowieka, Kraków: Copernicus Center Press 2015, roz. 5-7.

4. Fuller S., Nauka vs religia? Inteligentny projekt a zagadnienie ewolucji, Poznań: Zysk i S-ka 2009, roz. 2 i 5.

5. Gould S.J., Niewczesny pogrzeb Darwina. Wybór esejów, Warszawa: Prószyński i S-ka 1999.

6. Kragh H., Wielkie spekulacje. Teorie i nieudane rewolucje w fizyce i kosmologii, Kraków: Copernicus Center Press 2016, roz. 1, 3, 7 i 8.

7. Stewart-Williams S., Darwin, Bóg i sens życia. Dlaczego teoria ewolucji zmienia wszystko, co (myśleliśmy, że) wiemy, Warszawa: Wydawnictwo CiS 2014.

8. Tomasello M., Historia naturalna ludzkiego myślenia, Kraków: Copernicus Center Press 2015.

WIEDZA

W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien

W1. rozumieć, czym ewolucja jako fakt różni się od teorii ewolucji i od ewolucjonizmu,

W2. scharakteryzować główne koncepcje ewolucyjnej zmiany wysunięte na przestrzeni ostatnich dwustu lat,

W3. wyjaśnić, na czym polega różnica między pozytywistycznym a romantycznym podejściem do zagadnienia ewolucji.

UMIEJĘTNOŚCI

W wyniku przeprowadzonych zajęć student powinien umieć:

U1. odróżnić naukowe i spekulatywne próby tłumaczenia konsekwencji powodowanych przez dominację ewolucjonizmu we współczesnej kulturze umysłowej,

U2. skłaniać innych uczestników zajęć do podejmowania dyskusji na temat obecności spekulatywnych sposobów myślenia w dawniejszych i dzisiejszych próbach wyjaśnienia ewolucji,

U3. prawidłowo posługiwać się kluczowymi pojęciami, za pomocą których formułuje się przekonania światopoglądowe odwołujące się do ewolucjonizmu jako rzekomo nieodpartej wizji człowieka i natury.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

W wyniku przeprowadzonych zajęć student będzie

K1. krytycznie przyjmował funkcjonujące w kulturze masowej sądy dotyczące znaczenia ewolucjonizmu we współczesnej nauce i życiu społecznym,

K2. chętny do kształtowania przekonań dotyczących powiązań przyrodoznawstwa ze spekulatywnymi formami myślenia w oparciu o rozważania historyków akcentujących wagę społecznych i kulturowych determinacji rozwoju nauki,

K3. dostrzegał i doceniał walory niezależnej od scjentystycznej propagandy opinii publicznej, odwołującej się do wyjaśnień i ocen nawiązujących do zdroworozsądkowo-realistycznych interpretacji granic ludzkiego poznania.