Epistemologia (wybieralny)

Nie ma wymagań wstępnych, przedmiot jest dla początkujących studentów kognitywistyki

3 ECTS

Stała ocena cząstkowa, test końcowy sprawdzający wiedzę (wielokrotnego wyboru)

Celem konwersatorium jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami i koncepcjami dotyczącymi filozoficznego ujęcia procesów i czynności poznawczych człowieka oraz różnorodnych rodzajów wiedzy. Wyjaśniona zostanie specyfika epistemologicznego i kognitywistycznego podejścia do poznania i wiedzy, w tym również różnice w filozoficznej, psychologicznej, ewolucyjnej interpretacji tych zjawisk. Ukazane zostaną różnice między epistemologią a kognitywistyką, jeśli idzie o metody badawcze, sposób uzasadniania i weryfikowania wyników, a także różnice między normatywnym charakterem epistemologii oraz opisowym i empirycznym kognitywistyki.

w trakcie konwersatorium omawiane będą następujące zagadnienia:

1. Czym jest poznanie, wiedza, nauka - wstępna analiza epistemologiczna i kognitywistyczna kluczowych kategorii.

2. Procesy i czynności percepcji - wzrok, słuch, dotyk, węch, smak. Treść wrażeń percepcyjnych. Praktyczne funkcje percepcji.

3. Wielomodalność ludzkiej pamięci: pamiętanie, przypominanie, zapominanie. Pamięć indywidualna a pamięć zbiorowa.

4. Integracja percepcji i pamięci w wyobraźni i jej wyobrażeniach. Wyobraźnia a wizualizacja. Funkcje poznawcze i praktyczne wyobraźni w nauce i sztuce.

5. Rodzaje wiedzy - od potocznej do naukowej Wiedza jako uzasadnione i prawdziwe przekonanie (model epistemologiczny).

6. Wiedza deklaratywna a wiedza proceduralna. Wiedzieć że i wiedzieć jak. Wiedza niejawna (milcząca).

7. Przekonania, przeświadczenia, mniemania, opinie oraz ich wartość epistemologiczna.

8. Struktura, geneza i funkcje przekonań. Uzasadnianie i uprawomocnianie przekonań. Zmiana i sztywność przekonań.

9. Stereotypy poznawcze - prototypy, kategoryzacja, stereotypizacja.

10. Stereotypy poznawcze a uprzedzenia społeczne. Społeczno-polityczne skutku stereotypów w odniesieniu do, przykładowo, wieku, płci, narodowości, religii.

11. Myślenie podejrzliwe, uprzedzenia, myślenie spiskowe, magiczne.

12. Przesądy jako rodzaj wiedzy niepełnej, niepewnej i nieuzasadnionej racjonalnie.

13. Protonauka a pseudonauka. Spektakularne błędy poznawcze w nauce.

14. Kryteria rozróżniania uzasadnień i argumentacji w nauce i pseudonauce na przykładach z astrologii, homeopatii, teorii inteligentnego projektu, koncepcji antyszczepionkowych.

Z poniższej listy na konwersatorium omawiane będą wybrane fragmenty:

A. Morton, Przewodnik po teorii poznania, Wyd. Spacja, Warszawa 2002.

H. Gardner, Zmiana poglądów. Sztuka kształtowania własnych i cudzych przekonań, Wyd. UJ, Kraków 2006.

D. Schacter, Siedem grzechów pamięci, PIW, Warszawa 2001.

P. Francuz (red.), Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2007.

I. Kurcz, Zmienność i nieuchronność stereotypów, Wydawnictwo Instytutu Psychologii, Warszawa 1994, s. 11-37.

M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania psychologiczne i kulturowe, Wydawnictwo Scholar, Warszawa2001, s. ix-xxi; 3-43.

M. Grzesiak-Feldman, Psychologia myślenia spiskowego, Wydawnictwo UW, Warszawa 2016.

J. Zon (red.), Pogranicza nauki: protonauka, paranauka, pseudonauka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.

K. Korab (red.), Pseudonauka: choroba, magia czy biznes? Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011.

Ł. Lamża, Światy równoległe: czego uczą nas płaskoziemcy, homeopaci i różdżkarze, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2020.

Efektem kształcenia jest wiedza studenta na temat podstawowych kategorii wiedzy, przekonań, przesądów i stereotypów oraz umiejętność prowadzenia analiz epistemologicznych, psychologicznych i kognitywistycznych wybranych przykładów tych doświadczeń.

W zakresie wiedzy:

1. Student wie, czym są kategorie wiedzy, przekonań, stereotypu, przesądu, pseudowiedzy i pseudonauki - K_W01,K_W02, K_W03.

2. Opisuje kluczowe kategorie omawiane na konwersatorium, wymienia i charakteryzuje podstawowe teorie epistemologiczne i kognitywistyczne traktujące o tych kategoriach - K_W04, K_W08.

3. Zna zależności pomiędzy różnymi ujęciami (filozoficznym, psychologicznym, kognitywistycznym) na temat kategorii wiedzy, przesądu, pseudowiedzy, spiskowych teorii - K_W06.

W zakresie umiejętności:

1. Student ujmuje różne rodzaje wiedzy, typy przekonań oraz rodzaje przesądów jako problemy interdyscyplinarnych badań; potrafi powiązać terminologię różnych dyscyplin w tym zakresie - K_U10, K_U12, K_U13,

2. Podejmuje dyskusję na temat powiązań wiedzy naukowej z pseudonaukowymi przesądami i stereotypami; dyskutuje otwarte problemy obiektywności i racjonalności przekonań oraz umie je oceniać - K_U02, K_U16

3. Potrafi przedstawić argumenty za lub przeciw określonej koncepcji wiedzy naukowej i konfrontować je z pseudonaukowymi opiniami. W argumentacji potrafi sięgać do wyników różnych dyscyplin naukowych i wiedzy naukowej, konfrontując je z pseudonaukowymi przesądami - K_U08, K_U10,K_U15,

W zakresie kompetencji społecznych:

1. Student jest świadomy zróżnicowanej wartości dostępnych powszechnie przekonań (o trudnej do ustalenia wartości epistemologicznej) dotyczących życiowych problemów współczesnego człowieka - K_K05

2. Student w dyskusjach na temat różnorodnych przekonań i wiedzy, stereotypów i przesądów funkcjonujących w życiu społecznym wyrabia w sobie postawę konstruktywnego krytycyzmu - K_K03.