Wykład ogólnouniwersytecki: „Ukraina vs Rosja: zderzenie cywilizacji

Kurs „Ukraina vs Rosja: zderzenie cywilizacji” analizuje fundamentalne różnice między Ukrainą a Rosją w zakresie państwowości, kultury politycznej, wartości, historii i tożsamości narodowej. Opiera się na założeniu, że oba kraje reprezentują odmienne modele cywilizacyjne: Ukraina wpisuje się w krąg cywilizacji zachodniej, podczas gdy Rosja od wieków kształtowała się w tradycji wschodniego despotyzmu, wywodzącego się z mongolskiego systemu władzy.

Ukraina odwołuje się do zachodnich wartości: wolności, równości, rządów prawa, ochrony praw człowieka i własności, pluralizmu społecznego oraz społeczeństwa obywatelskiego. Rosja natomiast kontynuuje model, w którym funkcjonuje pion władzy, a jednostka istnieje wyłącznie w relacji do władzy centralnej. Kurs analizuje także rolę literatury i kultury w kształtowaniu narodowej tożsamości, pokazując, jak rosyjscy pisarze byli „trubadurami imperium”, podczas gdy literatura ukraińska kultura była literaturą oporu i dążenia do wolności.

Omawiane będą również rosyjskie mity historyczne i ich wpływ na świadomość społeczną, a także sposób, w jaki na przestrzeni wieków wzajemnie postrzegali siebie Moskale/Rosjanie i Ukraińcy oraz jak postrzegali ich cudzoziemcy. Ważnym aspektem kursu jest także analiza znaczenia demokracji, społeczeństwa obywatelskiego oraz różnic w modelach rządzenia.

Kurs dostarczy uczestnikom kompleksowego zrozumienia kluczowych obszarów różnic między Ukrainą a Rosją, pokazując, jak kształtowały się ich odmienne ścieżki cywilizacyjne. Dzięki interdyscyplinarnemu podejściu uczestnicy kursu zyskają dogłębne zrozumienie cywilizacyjnych kontrastów między Ukrainą a Rosją oraz ich wpływu na toczącą się obecnie wojnę .

A. Besançon, Święta Ruś, tłum. Ł. Maślanka, Warszawa 2015.

E. M. Thompson. Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przekł. A. Sierszulska, Kraków 2000.

E. Кінан, Російські історичні міфи, Київ: Критика, 2001.

J. Getka, J. Darczewska, Ruś porwana? Rosyjska wojna o tożsamość Ukrainy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022.

M. Riabczuk, Czternasta od końca. Opowieści o współczesnej Ukrainie, Wydawnictwo: Miesięcznik Znak, 2022.

O. Pritsak, Kievan Rus’ is not identical with Russia! „Slavic Review: American Quarterly of Soviet and East European Studies”, 1973.

O. Zabużko, Najdłuższa podróż, przeł. K. Kotyńska, Wydawnictwo: Agora, Warszawa 2023.

R. Radzik, Rosyjski imperializm wspólnotowy. Trójjedyny naród ruski w badaniach socjologicznych, Lublin 2016.

S. Plokhy, Kwestia rosyjska. Jak budowano naród i imperium, przeł. Ł. Witczak, Znak Horyzont, Kraków 2019.

S. Plokhy, Wrota Europy. Zrozumieć Ukrainę, tłum. W. Gadowski, Wydawnictwo: Znak Horyzont, Kraków 2022.

W. Ahejewa, W cieniu imperium. Kulisy ukraińsko-rosyjskiej wojny kulturowej, tłum. I. Boruszkowska, Wydawnictwo: Znak Horyzont, Kraków 2023.

А. Каппелер, Нерівні брати. Українці та росіяни від середньовіччя до сучасності, перекл. В. Кам'янець, Видавництво ХХІ, Чернівці 2019.

Student:

• rozumie genezę państwowości Ukrainy i Rosji oraz ich odmienne ścieżki rozwoju historycznego;

• zna podstawowe różnice między ukraińską a rosyjską kulturą polityczną;

• zna różne podejścia do wartości takich jak wolność, równość, rządy prawa i prawa człowieka w obu państwach;

• rozpoznaje rosyjskie mity historyczne i ich znaczenie w kształtowaniu polityki i tożsamości narodowej oraz zagrożenie, które one stanowią dla bezpieczeństwa w regionie;

• rozumie rolę kultury, języka i historii w budowaniu tożsamości ukraińskiej i rosyjskiej;

• potrafi analizować i krytycznie oceniać różne narracje historyczne dotyczące Ukrainy i Rosji;

• potrafi interpretować wypowiedzi polityków i intelektualistów dotyczące relacji Rosji z Zachodem i Ukrainą;

• potrafi porównywać modele państwowości i kultury politycznej obu krajów, wskazując ich konsekwencje społeczne i polityczne;

• potrafi argumentować na rzecz tezy o fundamentalnym cywilizacyjnym kontraście między Ukrainą a Rosją, wykorzystując historyczne i współczesne przykłady;

• potrafi Identyfikować i dekonstruować propagandowe oraz mitotwórcze narracje w dyskursie publicznym dotyczącym relacji ukraińsko-rosyjskich;

• jest świadom znaczenia historycznych i kulturowych uwarunkowań w kształtowaniu współczesnych konfliktów politycznych;

• jest gotów rozwijać postawę krytycznego myślenia wobec oficjalnych narracji państwowych, szczególnie w kontekście propagandy i dezinformacji;

• docenia znaczenie demokracji, społeczeństwa obywatelskiego i pluralizmu w budowaniu stabilnych państw i relacji międzynarodowych;

• jest otwarty na interdyscyplinarne podejście do analizy polityki, historii i kultury.