Zajęcia seminaryjne z wybranej dyscypliny [H-ZSWD-GER-1S.6] Semestr letni 2024/2025
Seminarium licencjackie, grupa nr 2

Ammon, U., Dittmar, N., Mattheier, K., Trugdill, P. (Eds.) (2004). Soziolinguistik. Ein internationales Handbuch zur Sprache und Gesellschaft. Berlin, New York: de Gruyter.

Casemir, K., Fischer, Ch. (2013). Deutsch. Die Geschichte unserer Sprache. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Chomsky, N. (1973). Sprache und Geist. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.

Chomsky, N. (1977). Reflexionen über die Sprache. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.

Dietrich, R. (2017). Psycholinguistik. Eine Einführung. Stuttgart: Metzler.

Dipper, S., Klabunde, R., Mihatsch, W. (Eds.) (2018). Linguistik. Eine Einführung (nicht nur) für Germanisten, Romanisten und Anglisten. Berlin. Springer.

Eco, U. (1977). Zeichen. Einführung in einen Begriff und seine Geschichte. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.

Eco, U. (1991). Semiotik. Entwurf einer Theorie der Zeichen. München: Fink.

Eco, U. (2002). Einführung in die Semiotik. München: Fink.

Elsen, H. (2013). Linguistische Theorien. Tübingen: Narr.

Gutzmann, D. (2019). Semantik. Eine Einführung. Stuttgart: Metzler.

Helbig, G. (2002). Linguistische Theorien der Moderne. Berlin: Weidler.

Hillert, D. (2018). Die Natur der Sprache. Evolution, Paradigmen und Schaltkreise. Wiesbaden: Springer Fachmedien.

Hoffmann, L. (2010). Sprachwissenschaft. Ein Reader. Berlin, New York: De Gruyter.

Höhle, B. (2012). Psycholinguistik. Berlin: Akademie Verlag.

Lakoff, G, Johnson, M. (2011). Leben in Metaphern. Konstruktion und Gebrauch von Sprachbildern. Heidelberg: Carl-Auer-Systeme-Verl.

Pafel, J., Reich, I. (2016). Einführung in die Semantik. Grundlagen – Analysen – Theorien. Stuttgart: Metzler.

Pinker, S. (1999). Der Sprachinstinkt. Wie der Geist die Sprache bildet. München: Kindler.

Pittner, K. (2016). Einführung in die germanistische Linguistik. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Rickheit, G., Weiss, S., Eikmeyer, H.-J. (2010). Kognitive Linguistik. Theorien, Modelle, Methoden. Tübingen: Francke.

Rösler, F. (2011). Psychophysiologie der Kognition. Eine Einführung in die Kognitive Neurowissenschaft. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag.

Schwarz, M. (2008). Einführung in die Kognitive Linguistik. Tübingen, Basel: Frank.

Skirl, H., Schwarz-Friesel, M. (2013). Metapher. Heidelberg: Universtitätsverlag Winter.

Tomasello, M. (2011). Die Ursprünge der menschlichen Kommunikation. Frankfurt a.M.: Suhrkamp.

Trabant, J. (2008). Was ist Sprache? München: C.H. Beck.

Trotzke, A. (2017). Sprachevolution: Eine Einführung. Berlin, Boston: De Gruyter.

Whorf, B. L. (1963). Sprache, Denken, Wirklichkeit. Beiträge zur Metalinguistik und Sprachphilosophie. Reinbek: Rowohlt.

Wildgen, W. (2012). Kognitive Grammatik: Klassische Paradigmen und neue Perspektiven. Berlin, New York: De Gruyter.

1. Człowiek i jego język: cechy definicyjne języka ludzkiego: głosowo-słuchowy kanał transmisji, wielokierunkowy przekaz i jednokierunkowy odbiór, szybkie zanikanie sygnału, przemienność trybów przetwarzania, całkowite sprzężenie zwrotne, specjalizacja, semantyczność, arbitralność, nieciągłość, przemieszczenie czasowo-przestrzenne, produktywność, transmisja kulturowa, dwoistość struktury. Inne cechy języka ludzkiego: kreatywność i rekursywność. (2h)

2. Językoznawstwo jako dziedzina naukowa: podejście deskryptywne a preskryptywne, zakres badawczy językoznawstwa, językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne, interdyscyplinarność językoznawstwa, natura czy kultura? – spór o istotę języka. (3h)

3. Języki naturalne a języki sztuczne, uniwersalia językowe, niearbitralne aspekty języka, komunikacja, funkcje języka (Jakobson): ekspresywna, impresywna, poznawcza, poetycka, fatyczna, metajęzykowa (Halliday): instrumentalna, regulacyjna, interakcyjna, osobista, heurystyczna, imaginacyjna, kompetencja komunikacyjna. (2h)

4. Język ludzki i jego cechy a systemy komunikacyjne zwierząt: krytyka badań nad językowymi zdolnościami naczelnych, rekursywność systemów komunikacyjnych zwierząt, ewolucyjne aspekty języka. (2h)

5. Język jako system kognitywny: mentalizm, implicytna wiedza językowa, racjonalizm vs. empiryzm: podejście modularne a holistyczne; gramatyka generatywna: kompetencja vs. performancja, natywizm, gramatyka uniwersalna, teoria zasad i parametrów, akwizycja języka jako ustawienie parametrów, krytyka gramatyki generatywnej. (4h)

6. Gramatyka kognitywna: konceptualizacja, perspektywa, landmark, trajektor, foregrounding, metafora pojęciowa, frame; kategoryzacja: obiektywistyczna teoria języka i krytyka obiektywizmu, teoria prototypów i jej krytyka; język a myślenie: relatywizm językowy, hipoteza Sapira-Whorfa. (4h)

7. Biologiczne uwarunkowania zdolności językowej: ontogeneza języka, czynniki endogenne i egzogenne, okres krytyczny nabywania języka i jego wyjaśnienia: proliferacja nerwowa i synaptogeneza, mielinizacja włókien nerwowych, lateralizacja; plastyczność mózgu: reorganizacja systemu nerwowego pod wpływem czynników egzogennych, specyficzne dla języka rejony anatomiczno-funkcjonalne mózgowia: ośrodki Broki i Wernickego, afazja; podwójne dysocjacje i stan po komisurotomii jako argumenty za modularną organizacją mózgu. Język a inteligencja: specyficzne zaburzenie językowe (SLI), zespół sawanta, zespół Williamsa; FOXP2 jako gen językowy, FOXP2 a plastyczność mózgu. (4h)

8. Semiotyczne aspekty języka: systemy znaków jako obszar badawczy semiotyki, język i kultura jako systemy znaków; podział znaków: indeksowe, ikoniczne i symboliczne, znaki ikoniczne i symboliczne w języku, syntagmatyczne i paradygmatyczne relacje między znakami. (3h)

9. Język z perspektywy społecznej, kulturowej i politycznej: różnorodność kulturowa i językowa, wspólnota językowa, norma a język potoczny, odmiany językowe i ich klasyfikacje: (a) odmiana standardowa; (b) odmiany regionalne: dialekt, izoglosa, zanik dialektów, dyglosja, kontinuum dialektalne, (b) odmiany środowiskowe: socjolekt, żargon, slang i gwara zawodowa (c) idiolekt, rejestr, styl; języki pidżynowe i języki kreolskie, nikaraguański język migowy a spór o naturę języka; systemy tabu w niektórych językach. (3h)

10. Język w ujęciu diachronicznym: języki żywe, martwe i wymierające, zmiany językowe: redukcja, asymilacja, regularyzacja, gramatykalizacja; pierwsza i druga przesuwka spółgłoskowa w językach germańskich; przyczyny zmian językowych: kontakt językowy, koiné. (3h)

Metody:

wykład konwersatoryjny, dyskusja, burza mózgów, analiza materiału teoretycznego i praktycznego, film, samodzielne studiowanie literatury przedmiotu, objaśnienie, wyjaśnienie

Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu:

Ocena formująca:

informacja zwrotna o postępach studenta; sprawdzanie przygotowania do zajęć: czytanie zadanej literatury, zadania domowe

Aktywne uczestnictwo w zajęciach – 20% oceny

Ocena sumująca:

Testy śródsemestralne – 10% oceny

Kolokwium pisemne zawierające 5 problemowych zadań otwartych. Ocenie podlegają poprawność rozpoznania problemu, wykazana w tym procesie merytoryczna wiedza studenta wykorzystana w odpowiedzi na pytania oraz zaproponowane metody oraz źródła badawcze. – 70% oceny

Kryteria oceniania:

Ocena bardzo dobra (5,0):

Student bardzo dobrze zna i rozumie szczegółowe zagadnienia związane z kognitywnymi, semiotycznymi, biologicznymi, społecznymi i historycznymi aspektami języka, a także metody analizy i interpretacji zjawisk językowych, poprawnie posługując się terminologią z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych (E.1 [K_W01], E.2 [K_W02], E.3 [K_W03])

Student w stopniu zaawansowanym potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych do argumentowania własnych poglądów lub poglądów innych autorów; poprawnie formułuje wnioski i tworzy syntetyczne podsumowania z wykorzystaniem odniesień do zasadnie wybranych, bardzo zróżnicowanych źródeł, reprezentujących zarówno poglądy odmienne jak i wspierające (E.4 [K_U01])

Student rozpoznaje i właściwie interpretuje zjawiska językowe w ich wymiarze semiotycznym, kognitywnym, biologicznym, społecznym i historycznym, argumentuje i poprawnie formułuje wnioski, krytycznie posługując się głównymi koncepcjami językoznawczymi (E.5 [K_U02])

Student wyszukuje, analizuje i użytkuje wiedzę z zakresu językoznawstwa wykorzystując przy tym bardzo zróżnicowane źródła i metody stosowne do prowadzenia badań, w tym technologie informatyczne (E.6 [K_U03])

Student w języku niemieckim konstruuje rozbudowane wystąpienia ustne oraz teksty dotyczące zagadnień z zakresu językoznawstwa odwołując się do jego głównych teorii, wykazując się przy tym niezależnością myślenia (E.7 [K_U07], E.8 [K_U08])

Ocena dobra plus (4,5):

Pomiędzy oceną 5,0 i 4,0. Jeżeli student w zakresie niektórych efektów kształcenia osiągnął kryteria oceny bardzo dobrej, a w innych – dobrej.

Ocena dobra (4,0):

Student dobrze zna i dość dobrze rozumie większość szczegółowych zagadnień związanych z kognitywnymi, semiotycznymi, biologicznymi, społecznymi i historycznymi aspektami języka, a także metody analizy i interpretacji zjawisk językowych, zdarza mu się popełniać błędy przy posługiwaniu się terminologią z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych (E.1 [K_W01, E.2 [K_W02], E.3 [K_W03])

Student dobrze potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu językoznawstwa i jego dyscyplin pokrewnych do argumentowania własnych poglądów lub poglądów innych autorów, często poprawnie formułuje wnioski i tworzy syntetyczne podsumowania z wykorzystaniem odniesień do zasadnie wybranych, umiarkowanie zróżnicowanych źródeł (E.4 [K_U01])

Student rozpoznaje i z reguły właściwie interpretuje zjawiska językowe w ich wymiarze semiotycznym, kognitywnym, biologicznym, społecznym i historycznym, argumentuje i poprawnie formułuje wnioski, posługując się głównymi koncepcjami językoznawczymi (E.5 [K_U02])

Student wyszukuje, analizuje i użytkuje wiedzę z zakresu językoznawstwa z reguły wykorzystując przy tym umiarkowanie zróżnicowane źródła i metody stosowne do prowadzenia badań, w tym technologie informatyczne (E.6 [K_U03])

Student w języku niemieckim konstruuje dobrze rozbudowane wystąpienia ustne oraz spójne teksty dotyczące zagadnień z zakresu językoznawstwa odwołując się do jego głównych teorii, wykorzystując przy tym dość dobrze zróżnicowane źródła (E.7 [K_U07], E.8 [K_U08])

Ocena dostateczna plus (3,5):

Pomiędzy oceną 4,0 i 3,0. Jeżeli student w zakresie niektórych efektów kształcenia osiągnął kryteria oceny dobrej, a w innych – dostatecznej.

Ocena dostateczna (3,0):

Student w umiarkowanym stopniu zna i rozumie niektóre szczegółowe zagadnienia związane z kognitywnymi, semiotycznymi, biologicznymi, społecznymi i historycznymi aspektami języka, a także niektóre metody analizy i interpretacji zjawisk językowych; zdarza mu się popełniać błędy przy posługiwaniu się terminologią z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych (E.1 [K_W01, E.2 [K_W02], E.3 [K_W03])

Student w umiarkowanym stopniu potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych, ma jednak czasami problem z jej wykorzystaniem do argumentowania własnych poglądów lub poglądów innych autorów, często poprawnie formułuje wnioski i tworzy syntetyczne podsumowania (E.4 [K_U01])

Student na ogół rozpoznaje i właściwie interpretuje zjawiska językowe w ich wymiarze semiotycznym, kognitywnym, biologicznym, społecznym i historycznym, argumentuje i formułuje wnioski, posługując się przy tym głównymi koncepcjami językoznawczymi (E.5 [K_U02])

Student wyszukuje, analizuje i użytkuje wiedzę z zakresu językoznawstwa, wykorzystując przy tym ograniczony repertuar źródeł i metod stosownych do prowadzenia badań (E.6 [K_U03])

Student w języku niemieckim konstruuje umiarkowanie rozbudowane wystąpienia ustne oraz teksty dotyczące zagadnień z zakresu językoznawstwa odwołując się do jego głównych teorii (E.7 [K_U07], E.8 [K_U08])

Ocena niedostateczna (2,0):

Student nie zna i nie rozumie szczegółowych zagadnień związanych z kognitywnymi, semiotycznymi, biologicznymi, społecznymi i historycznymi aspektami języka, a także metod analizy i interpretacji zjawisk językowych; nie posługuje się lub błędnie posługuje się terminologią z zakresu językoznawstwa i dyscyplin pokrewnych (E.1 [K_W01, E.2 [K_W02], E.3 [K_W03])

Student nie potrafi posługiwać się wiedzą teoretyczną z zakresu językoznawstwa, nie potrafi jej wykorzystywać do argumentowania własnych poglądów lub poglądów innych autorów, niepoprawnie formułuje wnioski i nie potrafi stworzyć syntetycznych podsumowań (E.4 [K_U01])

Student nie rozpoznaje zjawisk językowych lub je błędnie interpretuje, nie potrafi argumentować i formułować wniosków (E.5 [K_U02])

Student nie przygotowuje się do zajęć, nie wyszukuje, nie analizuje i nie użytkuje wiedzy z zakresu językoznawstwa (E.6 [K_U03])

Student nie konstruuje wystąpień ustnych oraz nie tworzy tekstów dotyczących zagadnień z zakresu językoznawstwa (E.7 [K_U07], E.8 [K_U08])